(VIDEO+PHOTOS) “Ταξιδεύοντας” με τον Κώστα Κατσιμίγα στην Κομοτηνή του τελευταίου αιώνα

Όσες και όσοι παρακολούθησαν τη διάλεξη του αρχιτέκτονα-μηχανικού με εξειδίκευση στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, κ. Κώστα Κατσιμίγα, με θέμα «Η μετεξέλιξη της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της Κομοτηνής μετά την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος (1920-2017)», είχαν τη σπάνια ευκαιρία να γνωρίσουν (και να θυμηθούν κάποιοι από αυτούς), την πολεοδομική, ρυμοτομική, χωροταξική, αρχιτεκτονική, περιβαλλοντική, και κατ’ επέκταση την οικονομική και κοινωνική εξέλιξη της Κομοτηνής τον τελευταίο σχεδόν αιώνα.

Ο διακεκριμένος επιστήμονας με βαθιά γνώση της ιστορίας της περιοχής, ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση της προέδρου του τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Καθηγήτριας Μαρίας Δημάση, και της Καθηγήτριας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του πανεπιστημίου, Ελπίδας Βόγλη, και με «όχημα» την αφηγηματική του δεινότητα και περισσότερες από εκατό διαφάνειες σπάνιων φωτογραφιών, «ταξίδεψε» το ακροατήριο σε όλα τα στάδια της «μεταμόρφωσης» της Κομοτηνής την τελευταία εκατονταετία.

«Η πόλη μας δεν είναι η ομορφότερη του κόσμου, είναι όμως ενδιαφέρουσα. Και έχουμε λόγους να την αγαπάμε. Γι’ αυτό πρωτίστως πρέπει να τη γνωρίσουμε», σημείωσε ο ομιλητής, αναδράμοντας στο παρελθόν της και στον πρώτο … πολεοδόμο της, τον … γάιδαρο, και φτάνοντας μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

“Ταξίδι” στην ιστορία της Κομοτηνής

Η Κομοτηνή, λοιπόν, άρχισε να δημιουργείται μετά το 1206 και την καταστροφή της Μοσυνούπολης από τον Τσάρο των Βουλγάρων, Καλογιάννη (Σκυλογιάννη). Το 1920 ενσωματώνεται στον εθνικό κορμό. Ακολουθεί η Μικρασιατική Καταστροφή και η ανταλλαγή των πληθυσμών, και από 21.000 κατοίκους, δεχόμενη 10.000 πρόσφυγες, ο πληθυσμός της έφτασε τις 31.000. Κατά τη δικτατορία του Μεταξά, την περίοδο 1937-1938, μεταφέρονται οι αθίγγανοι από την περιοχή του σημερινού αρχαιολογικού μουσείου στον οικισμό του Ηφαίστου. Ταυτόχρονα δημιουργούνται χώροι πρασίνου όπως το δάσος της Νυμφαίας και το πάρκο της σημερινής Περιφέρειας. Σημαντικό επίσης έργο της περιόδου υπήρξε και το παράρτημα του γυμνασίου αρρένων. Το 1937 επίσης ανεγέρθηκε και το πρώτο νοσοκομείο.

Ακολούθησε μια «νεκρή» περίοδος αναφορικά με τα έργα υποδομής, με πολεμικό φόντο και τη βουλγαρική κατοχή στις αρχές της δεκαετίας του ΄40. Από το 1950, όμως, με Δήμαρχο Κομοτηνής τον «φωτισμένο» κατά τον κ. Κατσιμίγα, Δημήτριο Μπλέτσα (διετέλεσε Δήμαρχος από το 1934 ως το 1967), ξεκινά μια «κοσμογονία», αλλαγών: η πόλη αποκτά ύδρευση και σύστημα αποκομιδής απορριμμάτων με ζωήλατα απορριμματοφόρα, και σταδιακά ηλεκτροδοτείται. Επίσης λαμβάνουν χώρα σημαντικές τροποποιήσεις του σχεδίου πόλεως στην πλατεία. Παράλληλα, το 1965 γίνεται το κρατικό έργο της εκτροπής του θρυλικού ποταμού Μπουκλουτζά. Κατά την περίοδο της χούντας, δε, επειδή όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο κ. Κατσιμίγας τα γραφειοκρατικά εμπόδια, όπως λόγου χάρη στις απαλλοτριώσεις, ξεπερνιόντουσαν με πολύ μεγάλη ευκολία, γίνονται σημαντικές διανοίξεις ελεύθερων χώρων και κατασκευάζονται κτίρια όπως το νομαρχιακό και δημοτικό κατάστημα και το νοσοκομείο, ενώ επικαλύφθηκε και η κοίτη του Μπουκλουτζά.

Από το ’74 και μετά δημιουργείται το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και κατόπιν η Βιομηχανική περιοχή.  Στη δεκαετία του ’80 κατασκευάζονται πολλά σχολεία και συνεχίζεται η ανάπτυξη του πανεπιστημίου με επιπλέον κτίρια. Ακολουθεί μια τριακονταετία καλπάζουσας ανάπτυξης της πόλης, με αύξηση του πληθυσμού της από τις 30.000 στις 51.000 κατοίκους. Η πόλη μεταμορφώνεται με πεζοδρομήσεις και αναπλάσεις, ενώ στο κατώφλι του 21ου αιώνα, σύμφωνα με τον κ. Κατσιμίγα, «έχουμε και κάποιες ατυχείς παρεμβάσεις όπως αυτή του δημοτικού πάρκου της Αγίας Παρασκευής η οποία δεν ήταν ότι καλύτερο, ή του ποδηλατόδρομου που είναι μια κακοσχεδιασμένη παρέμβαση». Και φτάνουμε στη στείρα σημερινή περίοδο, όπου λόγω της οικονομικής κρίσης «δεν μπορεί να καταλογιστεί ευθύνη σε κανέναν, και ίσως είναι ευκαιρία να ξαναδούμε κάποια πράγματα», όπως αναφέρει ο κ. Κατσιμίγας.

Ο … πολεοδόμος γάιδαρος

Ο διάσημος Ελβετός αρχιτέκτονας Le Corbusier είχε αποφανθεί το 1925 πως «ο δρόμος του γαϊδάρου ευθύνεται για τον σχεδιασμό όλων των ευρωπαϊκών πόλεων», και το συμπαθές τετράποδο φαίνεται ότι αποτέλεσε και τον πρώτο … πολεοδόμο και της Κομοτηνής. Εξ ου και η επιλογή του κ. Κατσιμίγα να τον «παρουσιάσει» στην αφίσα της εκδήλωσης και να εστιάσει στον «ρόλο» του: «Ο γάιδαρος κινείται με το ένστικτό του και προσαρμόζεται στο φυσικό περιβάλλον. Βρίσκοντας στον δρόμο του εμπόδια, πηγαίνει αριστερά και δεξιά και συνεχίζει τη διαδρομή του. Όταν στον γάιδαρο ο άνθρωπος πρόσθεσε και ένα κάρο, το μονοπάτι του γαϊδάρου έγινε δρόμος και οι πόλεις μεγαλώνοντας χτίζανε τα σπίτια τους και τα οικοδομήματά τους δεξιά και αριστερά από αυτόν το δρόμο». Και συνεπακόλουθα, γεννάται το δίλλημα σύμφωνα με τον κ. Κατσιμίγα, «αν είναι πιο ανθρώπινες οι πόλεις που σχεδίασαν οι γάιδαροι, από τις πόλεις που σχεδίασαν οι άνθρωποι· η σημερινή εικόνα της Κομοτηνής είναι μια εικόνα που σχεδιάστηκε από τον άνθρωπο, παραγκωνίζοντας τη δουλειά που έκανε ο γάιδαρος».

Η ρυμοτομία των Ρώσων στρατιωτικών

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄30 η Κομοτηνή είχε σχεδιαστεί από … τον γάιδαρο. Όμως με το σχέδιο πόλης του 1933 το οποίο συνέταξαν απότακτοι αξιωματικοί του τσαρικού στρατού – που ήρθαν στην Ελλάδα μετά την επανάσταση του 1917 – για λογαριασμό του ελληνικού κράτους, εφαρμόστηκε η θεωρία του γερμανικού ορθολογισμού της εποχής, δηλαδή της απόλυτης γεωμετρίας και των ευθειών γραμμών. Αυτό εφαρμόστηκε όπως υπογράμμισε ο κ. Κατσιμίγας στις προσφυγικές γειτονιές, στις υπόλοιπες γειτονιές όμως υπήρξαν πάρα πολλές δυσκολίες. Υπήρχε κομμάτι της Κομοτηνής που προσαρμόστηκε στην καινούργια πραγματικότητα των ευθειών γραμμών κυρίως προς το κέντρο, ενώ στις συνοικίες παρέμεινε η πόλη που είχε χαράξει … ο γάιδαρος.

Έκθεση φωτογραφίας

Η διάλεξη, την οποία παρακολούθησαν προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, υποψήφιοι διδάκτορες και καθηγητές του ΔΠΘ, καθώς και πολλοί Κομοτηναίοι και εκπρόσωποι των τοπικών αρχών, δόθηκε στο αμφιθέατρο της παλαιάς Νομικής Σχολής Κομοτηνής – στον αύλειο χώρο παρουσιάστηκε μέρος της έκθεσης φωτογραφίας με τίτλο «Η Κομοτηνή του 1920» του Συλλόγου Εβριτών Ροδόπης.