- Γράφει ο Χρήστος Ι. Κολοβός, Δρ Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός Μηχανικός Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, τέως Διευθυντής Κλάδου Μεταλλευτικών Μελετών & Έργων ΔΕΗ Α.Ε./Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας, Σύμβουλος Ενεργειακής Πολιτικής.
Θα φθηνύνει ποτέ το ρεύμα; Όχι με τις δήθεν «Α»ΠΕ!
Ποια είναι τα δεδομένα σήμερα, πού μας οδηγούν, ποιες εναλλακτικές επιλογές υπάρχουν;
Τα δεδομένα
α) Πάνω από το 95% των κελιών των φωτοβολταϊκών συστημάτων παγκοσμίως έρχεται απ’ την Κίνα, απ’ όπου έρχεται και το 70%-90% των μετάλλων της ομάδας «σπανίων γαιών» που είναι απαραίτητα για τα αιολικά. Η λίμνη τοξικών καταλοίπων κατεργασίας «σπανίων γαιών» στο Baotou της Κίνας, δείχνει πως τίποτα το αειφόρο δεν υπάρχει στον εξοπλισμό για τις συγκεκριμένες «Α»ΠΕ, γι’ αυτό και το «δήθεν».
β) Η λειτουργία του δικτύου ηλεκτροδότησης βασίζεται στην ισορροπία σε κάθε χρονική στιγμή της παραγωγής ηλεκτρισμού με τη ζήτηση απ’ τους καταναλωτές. Κάθε ανισορροπία που προκύπτει, είτε από ζήτηση που δεν μπορεί να καλυφθεί απ’ την παραγωγή, είτε από υπερβάλλουσα παραγωγή, οδηγεί σε επικίνδυνες καταστάσεις: χωρίς παρέμβαση του Διαχειριστή του Συστήματος ηλεκτροδότησης, τείνουν σε μπλακάουτ. Στη Μελέτη Επάρκειας Ισχύος 2020-2030, ο ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας), είπε πως με τις υπάρχουσες τεχνολογίες η ηλεκτρική ενέργεια δεν μπορεί να αποθηκευτεί.
γ) Η ζήτηση ηλεκτρισμού στο Ελληνικό Διασυνδεμένο Σύστημα Ηλεκτρισμού (ηπειρωτική χώρα και διασυνδεμένα νησιά), κυμαίνεται στη διάρκεια του 24ώρου και ανάλογα με την εποχή του έτους, ανάμεσα σε 2.5000 και 9.5000 MW. Αντίστοιχη πρέπει να είναι η παραγωγή, προκειμένου να διατηρείται η ευστάθεια του δικτύου.
δ) Έχουμε ήδη εγκαταστήσει πάνω από 10.000 MW αιολικά και φωτοβολταϊκά, τα οποία μας έχουν κοστίσει πάνω από 15 δισεκατομμύρια ευρώ, σε συνθήκες χρεοκοπίας της χώρας. Αυτά τα αιολικά και φωτοβολταϊκά έχουν ήδη αποδειχθεί στην πράξη παντελώς ανίκανα να διασφαλίσουν την επάρκεια ηλεκτρισμού καλύπτοντας αξιόπιστα τη ζήτηση, ενώ και οι λογαριασμοί έχουν πετάξει στα ύψη.
ε) Στις 7/10/2022 μας ενημέρωσαν πανηγυρικά πως οι δήθεν «Α»ΠΕ κάλυψαν τις ανάγκες της Ελλάδας για 5 ώρες. Παρέλειψαν να μας πουν: οτι η ζήτηση ηλεκτρισμού ήταν κάτω κι από 2.500 MW, οτι τα θερμικά εργοστάσια συνέχισαν να λειτουργούν αδιάλειπτα, οτι εκείνη την ημέρα λόγω ισχυρών ανέμων υπήρχε απαγορευτικό απόπλου για τα νησιά, και οτι το δίκτυο θα κατέρρεε αν δεν γίνονταν εξαγωγές.
στ) Με Απόφαση του Υπουργού Ενέργειας στις 16/11/2022 (Διαύγεια, ΑΔΑ 9ΕΙΜ4653Π8-ΖΦ7) πιστοποιήθηκε με τον πλέον επίσημο τρόπο απ’ την κυβέρνηση πως ο εγχώριος λιγνίτης είναι πιο φθηνός απ’ το φυσικό αέριο, το οποίο επιπλέον είναι 100% εισαγόμενο. Αλλά σύμφωνα με τα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ στις 2/12/2022, η συμμετοχή του πανάκριβου φυσικού αερίου στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής, ήταν 70%, ενώ ο πολύ πιο φθηνός λιγνίτης ήταν στο 16% (οι δήθεν «Α»ΠΕ στο μόλις 6%). Επίσης, η συμμετοχή του φυσικού αερίου ήταν 62%-68% στις 3,5,7 και 8/12/2022, και τις υπόλοιπες ημέρες κατά κανόνα πάνω από 50%.
ζ) Σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία του Ινστιτούτου Fraunhofer, μέχρι και τον Οκτώβριο του 2022 η Γερμανία έχει ήδη εγκαταστήσει πάνω από 130.000 MW αιολικά και φωτοβολταϊκά. Όμως σύμφωνα με τα στοιχεία του Entso-e (Ένωση Διαχειριστών Συστημάτων Ηλεκτροδότησης Ευρώπης), το διήμερο Πέμπτης- Παρασκευής 1 και 2/12/20222 αυτά έδιναν μόλις 3.5000-5.000 MW, ποσότητα που δεν είναι ικανή να καλύψει ούτε καν τις ανάγκες της Ελλάδας! Το ίδιο συνέβη το τριήμερο 9-11/12/2022. Τα πάνω από 130.000 MW της Γερμανίας κόστισαν πάνω από 150 δισεκατομμύρια ευρώ, μόνο ως εξοπλισμός.
η) Σε ομιλία του στις 9/12/2022 ο Έλληνας Υπουργός Ενέργειας είπε πως η δυναμικότητα των δήθεν «Α»ΠΕ θα τριπλασιαστεί μέχρι το 2030, ενώ θα συνοδεύεται από 7.000–8.000 MW αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και 2.500 MW θαλάσσιων αιολικών. Επειδή η αποθήκευση μετράται με τις ώρες, τα πανάκριβα 7.000-8.000 MW θα μπορούν να καλύψουν το πολύ τις ανάγκες λίγων μόνο ωρών.
Πού μας οδηγούν τα δεδομένα;
α) Για να καλύψουμε στοιχειωδώς αξιόπιστα τις ανάγκες της Ελλάδας με αιολικά και φωτοβολταϊκά, τα πάνω από 10.000 MW που ήδη έχουμε βάλει, είναι πολύ λίγα και πρέπει να βάλουμε πολύ περισσότερα από 100.000 MW.
β) Εάν βάλουμε τόσα πολλά αιολικά και φωτοβολταϊκά, θα υπάρχουν πολλές ώρες που το δίκτυο θα αποσταθεροποιείται λόγω ανισορροπίας της παραγωγής σε σχέση με τη ζήτηση. Για να μείνει το σύστημα ευσταθές, πρέπει να κάνουμε νέα δίκτυα μεταφοράς του ηλεκτρισμού. Ήδη μαθαίνουμε για καλώδιο με την Αίγυπτο, καλώδιο με την Κύπρο, καλώδιο με την Αυστρία, νέο καλώδιο με την Ιταλία. Ένας χορός δισεκατομμυρίων απ’ τις τσέπες των φορολογουμένων, με εντελώς αβέβαια αποτελέσματα, τόσο στην ασφάλεια εφοδιασμού όσο και στις τιμές του ρεύματος: οι «επενδύσεις» θα πρέπει να αποπληρωθούν! Πρακτικά θα καταστρέψουμε την Ελλάδα με αιολικά και φωτοβολταϊκά και πυλώνες μεταφοράς παντού, για να στέλνουμε ηλεκτρισμό στη Γερμανία. Η χώρα θα γίνει ένα απέραντο βιομηχανοστάσιο με προβληματικές τις υπόλοιπες χρήσεις γης.
γ) Εάν βάλουμε μπαταρίες για αποθήκευση, αφενός οι μπαταρίες έχουν εξαιρετικά περιορισμένη διάρκεια παροχής – το πολύ τέσσερις ώρες – αφετέρου εξακολουθούν να είναι πανάκριβες. Το άθροισμα «Α»ΠΕ+δίκτυα+μπαταρίες, εγγυάται πανάκριβο ηλεκτρισμό!
δ) Εάν κάνουμε «αντλησιοταμίευση», δηλαδή αποθήκευση του ηλεκτρισμού των δήθεν «Α»ΠΕ σε υδροηλεκτρικά, (έχουν ήδη δεσμεύσει μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για ένα συγκεκριμένο έργο στον Αχελώο), το άθροισμα «Α»ΠΕ+δίκτυα+«αντλησιοταμίευση» εγγυάται πανάκριβο ηλεκτρισμό! Έχουμε ήδη δύο τέτοια έργα, στον Αλιάκμονα και στον Νέστο, τα οποία συστηματικά αξιοποιούνται ελάχιστα. Και παραμένει εκτός λειτουργίας το υδροηλεκτρικό της Μεσοχώρας το οποίο είναι σχεδόν ολοκληρωμένο και το έχουμε ήδη πληρωμένο.
ε) Για τα πιο πάνω θα πρέπει να πληρώσουμε πάνω από 150 δισεκατομμύρια ευρώ, σχεδόν 100% του ΑΕΠ της χώρας, λεφτά που βεβαίως θα καταλήξουν σε συγκεκριμένες τσέπες. Κανείς πολιτικός δεν τολμά να το ομολογήσει!
Υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές!
α) Η πιο φθηνή ενέργεια είναι αυτή που δεν χρειάζεται καν να την παράγουμε. Την ώρα που μέσα σε 15 μήνες βρέθηκαν πάνω από 10 δισεκατομμύρια ευρώ για να μη χρεοκοπήσουν οι «πάροχοι», δίνονται ψίχουλα στις θερμομονώσεις των κτηρίων: τα προγράμματα «Εξοικονομώ» είναι εντελώς άτολμα παρ’ όλο που οι θερμομονώσεις παράγονται στην Ελλάδα και δίνουν δουλειές στους Έλληνες! Το ίδιο συμβαίνει με τους ηλιακούς θερμοσίφωνες: απολύτως κανένα κίνητρο για γενικευμένη χρήση.
β) Σε πολλές χώρες γενικεύεται η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών στις στέγες και σε νέα κτήρια είναι πλέον υποχρεωτική. Στην Ελλάδα δεν το κάνουμε επειδή το δίκτυο χαμηλής τάσης όπου συνδέονται τα φωτοβολταϊκά στεγών είναι απαρχαιωμένο και δεν έχει χωρητικότητα. Με τα πάνω από 10 δισεκατομμύρια ευρώ που η κυβέρνηση βρήκε για τους «παρόχους» μέσα σε 15 μήνες, θα μπορούσαμε να είχαμε ένα εντελώς νέο δίκτυο χαμηλής τάσης που να υποστηρίζει, τόσο φωτοβολταϊκά στις στέγες όσο και ηλεκτροκίνηση. Αυτό είναι το «κόστος ευκαιρίας» που πληρώνουμε, καθώς οι πολιτικοί ευνοούν τα φαραωνικά φωτοβολταϊκά εργοστάσια που καλύπτουν χωράφια και βοσκότοπους. Κι όμως, σύμφωνα με μελέτη του Ερευνητικού Κέντρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2019, έχουμε 128 τετραγωνικά χιλιόμετρα στέγες όπου μπορούμε να βάλουμε φωτοβολταϊκά και να καλύψουμε το 1/3 των ετήσιων αναγκών.
γ) Στην Ελλάδα έχουμε διαπιστωμένα γεωθερμικά πεδία που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών ιδίως σε μη διασυνδεμένα νησιά που ηλεκτροδοτούνται πανάκριβα με πετρέλαιο.
δ) Τέλος, στην Ελλάδα έχουμε μια τεράστια ακτογραμμή και τα εργαστήρια λιμενικών έργων των Πολυτεχνείων έχουν πολύ καλή γνώση του κυματισμού. Όμως δεν προωθήσαμε ποτέ την παραγωγή ηλεκτρισμού με κυματική ενέργεια, ακόμα και στα μικρά νησιά όπου δεν έχουν μεγάλες καταναλώσεις, αλλά τα ηλεκτροδοτούμε πανάκριβα με πετρέλαιο.