Οι Πορπιώτες του Αλβανικού Έπους

Πέραν της “τραγουδίστριας της Νίκης”, Σοφίας Βέμπο, που καταγόταν από την Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης και η οποία σηματοδοτεί και νοηματοδοτεί με τα τραγούδια της τη Νίκη του 1940, έχει ενδιαφέρον ότι όλη η Θράκη – και Πορπιώτες ασφαλώς, κληρωτοί και έφεδροι – προσέφεραν τα μέγιστα στον ελληνοϊταλικό αγώνα.

Από τον νομό Ροδόπης συνολικά 195 φαντάροι έπεσαν στο αλβανικό Μέτωπο. Από αυτούς, οι είκοσι πέντε και πλέον θεωρούνται εξαφανισμένοι. Στην επιστράτευση, ειδικά από τη Θράκη, επιστρατεύθηκαν για τον πόλεμο από ηλικία 43 ετών και κάτω, ενώ για την υπόλοιπη Ελλάδα από 36 και κάτω. Οι μονάδες στρατού συγκροτήθηκαν με βασικό κριτήριο την καταγωγή, διότι στον πόλεμο όταν είσαι με δικούς σου, παιδικούς φίλους και συντοπίτες, υπερβαίνεις τον εαυτό σου, νοιάζεσαι για το διπλανό σου. Άλλωστε πολλοί σώθηκαν χάρη στην αυτοθυσία των συμπολεμιστών τους που αψήφησαν τον κίνδυνο και μετέφεραν τον τραυματία συμπολεμιστή τους με την πλάτη τους. Αυτή την τακτική εφάρμοζαν και οι αρχαίοι Σπαρτιάτες στις ίλες τους.

Το περίφημο 29ο Σύνταγμα Πεζικού ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων στην Έδεσσα και μετεγκαταστάθηκε πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Κομοτηνή. Όταν το μέτωπο άρχιζε να ανοίγει στη Βόρειο Ήπειρο στα βουνά της Αλβανίας, προετοιμάστηκε από ανθρώπους δικούς μας, στρατεύσιμους, και αναχώρησε την 17η Νοεμβρίου 1940 και μάλιστα έδωσε μάχες στο Πόγραδετς, στο Τεπελένι και στην Κλεισούρα, από τις πιο φονικές μάχες του μετώπου. Είναι μάχες στις οποίες χάθηκαν πάνω από 2.000-3.000 Έλληνες φαντάροι, μεταξύ των οποίων και πάρα πολλοί από το 29ο Σύνταγμα Πεζικού το οποίο σήμερα έχει μετονομαστεί σε 29η Ταξιαρχία Πεζικού με την ονομασία “Πόγραδετς”. Αποτελείτο κυρίως από Θρακιώτες (υπηρετούσαν και αρκετοί Έλληνες Μουσουλμάνοι, Εβραίοι και Αρμένιοι) και το διοικούσε ο Αντισυνταγματάρχης Πεζικού Φώτιος Μεσσηνόπουλος, από τα τέλη Νοεμβρίου του 1940 μέχρι και την 23η Απριλίου του 1941.

Οι Πορπιώτες που έχασαν τη ζωή τους πολεμώντας στα κακοτράχαλα αλβανικά βουνά ή θυσίασαν την υγεία τους επιστρέφοντας τραυματισμένοι ή ανάπηροι από κρυοπαγήματα, είναι οι παρακάτω:

Νεκροί:
1.  Δημήτριος Βουλγαράκης: Γεννήθηκε το 1918 στο Μαστανάρι Ανατολικής Θράκης και εγκαταστάθηκε στην Πόρπη με τον πατέρα του Πασχάλη, τη μητέρα του Ζαχαρένια (γένος Ξενάκη) και τον θείο του Τριαντάφυλλο, το 1923. Παντρεύτηκε πολύ μικρός, στα 18 του, με τη συγχωριανή του Σουλτάνα, γένος Χριστόδουλου Αργυρακάκη, και απέκτησαν δύο κόρες, την Αθηνά (Κωνστανταράκη σήμερα) το 1937 και τη Βασιλική (Βασιλακάκη σήμερα), το 1939, χρονιά που κλήθηκε να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Την ίδια χρονιά, ενώ υπηρετούσε, πέθανε ο πατέρας του Πασχάλης, σε ηλικία 50 χρονών. Όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος περίμενε την απόλυσή του από τον στρατό σε δύο μέρες, ως προστάτης οικογένειας. Το 29ο Σύνταγμα στρατοπέδευε στο κέντρο της πόλης. Χρειάστηκε να περάσουν τρεις εβδομάδες ωσότου ληφθεί απόφαση να ενισχύσει το 29ο Σύνταγμα τα υπόλοιπα εκστρατευτικά τμήματα του ελληνικού στρατού στην πρώτη γραμμή της μάχης. Όπως αναφέρεται στα αρχεία του Γενικού Επιτελείου Στρατού (https://dis.army.gr/content/search-casualties/view/78934), πέθανε στις 12-12-1940 στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο στο οποίο είχε μεταφερθεί ως τραυματίας από πυρά των Ιταλών. Η κόρη του Αθηνά πληροφορήθηκε πως ο θανάσιμος τραυματισμός του επήλθε όταν γυρίζοντας από πολεμική επιχείρηση αντιλήφθηκε έναν κρυμμένο Ιταλό στρατιώτη. Μόλις έδειξε στον Λοχαγό του τον κρυμμένο Ιταλό, αυτός τον πυροβόλησε. Τόπος ταφής του φέρεται να είναι το νεκροταφείο του Ιερού Ναού Παναγιάς Κορυτσάς (μη διασταυρωμένη πληροφορία). Όπως διηγείται σήμερα η κόρη του Αθηνά, οι μαχητές της εποχής εκείνης δεν φοβήθηκαν τον πόλεμο αλλά τους κατέβαλαν οι κακουχίες, ο βαρύς χειμώνας και τα κρυοπαγήματα. Με τον ένδοξο θάνατό του στα 22 χρόνια του (παλληκαράκι) έσβησε και το επίθετο Βουλγαράκης στην Πόρπη γιατί δεν απόκτησε αγόρια.

2. Παιδαράκης Παναγιώτης του Στέργιου, στρατιώτης. Γεννήθηκε το 1909 στο Μαστανάρι της Ανατολικής Θράκης. Σε παιδική ηλικία ήρθε προσφυγόπουλο στην Πόρπη με τον πατέρα του Στέργιο, τη μητέρα του Θεοδοσία, τα αδέρφια του και άλλους συγγενείς, αφού αρχικά περιπλανήθηκαν στην Αρωγή και στη Μέση. Το 1933 παντρεύτηκε τη συγχωριανή του Μάρθα, κόρη του Θόδωρου Αργυρακάκη και της Σουλτάνας Τερζή, ορφανή από πατέρα τον οποίο σκότωσαν οι Τούρκοι το 1913. Απέκτησαν δύο παιδιά, τον Αδάμ (1934) και τη Χρυσούλα (1937). Ο Παναγιώτης Παιδαράκης επιστρατεύτηκε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο το 1940 σε ηλικία 31 χρονών και κατατάχθηκε στο 9ο Σύνταγμα Πεζικού. Τραυματίστηκε πολύ σοβαρά σε μάχη κοντά στην Κλεισούρα και πέθανε από πολεμικό τραύμα σε Στρατιωτικό Νοσοκομείο στις 10 Δεκεμβρίου 1940 αφήνοντας ορφανά τα δύο μικρά παιδιά του και χήρα τη σύζυγό του Μάρθα η οποία δεν ξαναπαντρεύτηκε· υπήρξε μάλιστα μια τραγική φιγούρα καθώς έχασε σε δύο πολέμους, πατέρα και σύζυγο!

3. Μενεξές Παναγιώτης του Δημητρίου. Γεννήθηκε το 1898 στο Χατζηγύρι. Το 1922 εγκαταστάθηκε στα Πηγάδια Ξάνθης και το 1930 με τη σύζυγό του Λεμονιά μετεγκαταστάθηκε στην Πόρπη. Φονεύθηκε στο Χάνι Μπαλαμπάνι (βόρειας Κλεισούρας), στις 5/2/1941. Δεν είχε παιδιά.

4. Αλή Ογλού Ραήφ του Αλή, στρατιώτης. Γεννήθηκε το 1917. Φονεύθηκε στο Τεπελένι στις 17 Μαρτίου 1941.

Τραυματίες
1. Αντωνακάκης Χρήστος: Γεννήθηκε το 1908 – κλάση 1929. Υπηρετούσε στο 29ο Σύνταγμα Πεζικού. Τραυματίστηκε στις 5-12-1940 σε μια φονικότατη μέρα για τον ελληνικό στρατό. Στο ημερολόγιο του 29 Σ.Π. γράφει: “Την πρωίαν της 5/12/40 ο 9ος Λόχος συμμετείχε της επιθέσεως κατά Φιλίππου και Μακεδονίας, επί των ανατολικών αυτών αντερείδων. Υπό το απόσπασμα Μεσσηνοπούλου ενισχυμένος με την ΙV Διμοιρίαν Πολυβόλων της Ι Πυρ/χίας ως είχε διατεθή. Η μάχη ήτο σκληρά. Τα άνω Τμήματα, ηρωϊκώς μαχόμενα είχον τα εξής απώλειας:” και συνεχίζει αναφέροντας το όνομα του Πορπιώτη στρατιώτη. Επέστρεψε τραυματίας από τον αλβανικό πόλεμο, παντρεύτηκε τη Θεοπούλα Τερζή, απέκτησαν δύο παιδιά, τον εξαίρετο στρατιωτικό γιατρό Καρυοφύλλη και τον αγαπητό Ελευθέριο Αντωνακάκη. Έζησε και πέθανε στην Πόρπη δουλεύοντας το περίπτερο του χωριού ως Ανάπηρος Πολέμου.

2. Ξενάκης Δημήτριος του Νεραντζή: Γεννήθηκε το 1914. Απέκτησε (με υιοθεσία) ένα παιδί, τον Χρήστο.

3. Δουλγεράκης Στέργιος του Κωνσταντίνου (Στεργιάνης): Γεννήθηκε το 1913. Έπαθε κρυοπαγήματα με αποτέλεσμα να του κόψουν τα πόδια.

Αιχμάλωτος
Αντωνακάκης Δημήτριος του Αδάμ (γνωστός στην Πόρπη ως Ελβετός λόγω της αιχμαλωσίας του και της απόδρασης και διαμονής του στην ουδέτερη Ελβετία): Γεννημένος το 1919. Υπηρετούσε τη θητεία του. Αιχμαλωτίστηκε στο τέλος του ελληνοϊταλικού πολέμου, όταν οι Γερμανοί είχαν καταλάβει την Ελλάδα, τον Απρίλιο του 1941. Την ιστορία του αφηγείται σύντομα ο κ. Μόσχος Μυλωνάς από τον Ίασμο, ο πατέρας του οποίου είχε αιχμαλωτιστεί με τον Δημήτριο Αντωνακάκη: “Η ιστορία ενός αιχμαλώτου… Άκουσα προσωπικά τις αφηγήσεις του Παρασκευά Μυλωνά, ο οποίος τέτοιες κυρίως μέρες μας διηγείτο όσα πέρασε ως αιχμάλωτος στην Ιταλία και ως δραπέτης μετά στην Ελβετία, μαζί με τον συγχωριανό μας, “Ελβετό”. Θυμάμαι τη συγκίνηση, την ενάργεια και την παραστατικότητα των λόγων του. Ευτυχώς άφησε υλικό: χειρόγραφα απομνημονεύματα, μαγνητοφωνημένες διηγήσεις, και κυρίως: δύο εξαιρετικά παιδιά που τιμούν τον πατέρα τους και τη μνήμη του. Κάθε 28η Οκτωβρίου, μου έλεγε η Κούλα Γκαράνη (συγγνώμην, Κούλα, που αποκαλύπτω μυστικά!) ακούν οικογενειακά και διαβάζουν τα απομνημονεύματα του παππού!”.

ΚΑΠΟΙΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

1. Φωτογραφία από το αρχείο της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ όπου έχουν καταγραφεί οι πεσόντες – Ως τόπος γέννησης αναφέρεται η Κοινότητα του τόπου γέννησής τους (https://dis.army.gr/el/content/search-casualties)

2. Τα παρακάτω κείμενα είναι ερανίσματα από το βιβλίο του κοντοχωριανού δασκάλου Δημ. Παπουλιά από τη γειτονική Μέση. Ο Δημ. Παπουλιάς υπηρέτησε 27 χρόνια στο χωριό του ως δάσκαλος και κατέγραψε σε ένα εξαιρετικό βιβλίο, μαρτυρίες και γεγονότα, διασώζοντας πλούσια ιστορική μνήμη. Στη φωτογραφία υπάρχουν αναφορές σε Πορπιώτες που πολέμησαν στο Αλβανικό Μέτωπο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΕΛΛΑΔΑ!

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Χρησιμοποιήθηκαν, το ημερολόγιο του 29ου Συντάγματος Πεζικού (από το διαδίκτυο) και προφορικές μαρτυρίες της Αθηνάς Κωνστανταράκη, του Μόσχου Μυλωνά και της Βάνας Γκαράνη.

πηγή