Οι ΜΕΘ της…πολιομυελίτιδας στην εποχή της πανδημίας

• Άρθρο του κ. Ιωάννη Πνευματικού, Καθηγητή Εντατικής Θεραπείας στην Ιατρική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, και Διευθυντή της ΜΕΘ στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης, που δημοσιεύθηκε στο Βήμα της Κυριακής 31/5/2020.

H πανδημία λόγω της Covid-19 ανέδειξε τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) ως τον ακρογωνιαίο λίθο της σύγχρονης νοσοκομειακής ιατρικής. Ως τα τμήματα δηλαδή εκείνα των νοσοκομείων που μπορούν σε έκτακτες καταστάσεις απειλής της δημόσιας υγείας να σώσουν άμεσα τις ζωές χιλιάδων ασθενών.

Η ταχύτητα εξάπλωσης της πανδημίας Covid-19 καθώς και η καθυστέρηση στη λήψη προληπτικών μέτρων για την αναστολή της μετάδοσης του ιού SARS-Cov-2, αιφνιδίασε τα Εθνικά Συστήματα προηγμένων χωρών όπως η Ιταλία, η Ισπανία κ.ά. με αποτέλεσμα η ζήτηση κλινών ΜΕΘ να υπερβεί κατά πολύ τη διαθεσιμότητά τους. Έτσι, και πάρα τις εσπευσμένες προσπάθειες μετατροπής άλλων κλινικών ή τμημάτων (αναισθησιολογικές αίθουσες, χειρουργεία, κ.λπ.) σε «πρόχειρες» ΜΕΘ, η θνητότητα αυξήθηκε δραματικά. Εκτός αυτού, οι απελπιστικές αυτές λύσεις ανάγκης, είχαν σε ορισμένες περιπτώσεις ως συνέπεια, και την ταχεία διασπορά του ιού στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, με αποτέλεσμα μερικοί να χάσουν τη ζωή τους πάνω στην εκτέλεση του καθήκοντός τους.

Οι ΜΕΘ λοιπόν ήρθαν και πάλι στο προσκήνιο της επικαιρότητας και μάλιστα σε μια εποχή που, όπως προβλέπουν πολλοί επιδημιολόγοι και τεχνοκράτες της υγείας, αναμένεται αύξηση των πανδημιών στο άμεσο μέλλον λόγω της παγκοσμιοποίησης και της κλιματικής αλλαγής.

Στις ΜΕΘ, όπως είναι γνωστό, εισάγονται ασθενείς των οποίων απειλείται άμεσα η ζωή, ανεξαρτήτως αιτιολογίας. Εκεί, με τη συμβολή εξειδικευμένου προσωπικού και ακριβού ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού, στηρίζονται (support) και παρακολουθούνται συνεχώς (monitoring) σε πραγματικό χρόνο (real time) οι ζωτικές λειτουργίες των βαρέως πασχόντων ασθενών, δίνοντας έτσι τον απαραίτητο χρόνο ώστε να δράσουν οι διάφορες θεραπευτικές παρεμβάσεις. Οι ΜΕΘ μειώνουν θεαματικά τη θνητότητα ασθενών με επείγοντα και σοβαρά προβλήματα υγείας, και προάγουν το αίσθημα ασφάλειας στο γενικό πληθυσμό.

Οι διαθέσιμες κλίνες ΜΕΘ σε μια χώρα υπολογίζονται με βάση τον αριθμό τους ανά 100.000 κατοίκους. Για παράδειγμα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση τις περισσότερες κλίνες ΜΕΘ έχει η Γερμανία διαθέτοντας 32 κλίνες/100.000 κατοίκους. Η χώρα μας πριν τη πανδημία Covid-19 διέθετε 6 κλίνες ΜΕΘ/100.000 κατοίκους, γεγονός που την κατέτασσε κάτω από τον αντίστοιχο μέσο όρο. Η αποφασιστική προτεραιότητα που έδωσε η ελληνική πολιτεία στην αύξηση των κλινών ΜΕΘ, ευοδώθηκε και από τις πολλές δωρεές ακριβού εξοπλισμού, κάτι που χαρακτηρίζει διαχρονικά τη συμπεριφορά των Ελλήνων σε έκτακτες καταστάσεις.

Οι ΜΕΘ όμως κοστίζουν ακριβά σε σύγκριση με τις άλλες κλινικές των νοσοκομείων, επειδή εκτός της εξειδίκευσης απαιτούν και αυξημένο αριθμό προσωπικού. Επιπλέον, ο ακριβός ιατροτεχνολογικός εξοπλισμός τους απαιτεί συχνή ανανέωση και συντήρηση.

Παρ’ όλο όμως που εξ αιτίας της πανδημίας Covid-19 οι κλίνες ΜΕΘ στη χώρα μας σχεδόν διπλασιάστηκαν μέσα σε δύο μήνες (ό,τι δεν έγινε τις τελευταίες δεκαετίες!), το ερώτημα ίσως παραμένει: Αξίζει αυτή η επένδυση του ΕΣΥ της χώρας μας για το άμεσο μέλλον; Απαντούμε, πως, ανεπιφύλακτα ναι! Για τους παρακάτω λόγους:

• Θα συμβάλει στη διάσωση πολλών συνανθρώπων μας που ενώ χρήζουν άμεσης εισαγωγής σε ΜΕΘ αργοπορούν να βρουν ή και δεν βρίσκουν τελικά διαθέσιμες κενές κλίνες.
• Θα επιτρέψει την έγκαιρη διενέργεια πολύπλοκων και δύσκολων χειρουργικών επεμβάσεων που πολλές φορές αναβάλλονται λόγω μη διαθέσιμων κλινών.
• Θα αποσυμφορήσει κλινικές από βαρέως πάσχοντες ασθενείς παρέχοντας τους την ευκαιρία να νοσηλευθούν σε πολύ πιο ασφαλές περιβάλλον και από πολύ πιο έμπειρο και εξειδικευμένο προσωπικό.
• Θα επιτρέψει την επιτυχέστερη αντιμετώπιση έκτακτων παθολογικών καταστάσεων σε ασθενείς με συνυπάρχοντα προβλήματα υγείας, όπως συμβαίνει ολοένα και περισσότερο στις περισσότερες χώρες λόγω της αύξησης του μέσου όρου ζωής.
• Θα αυξήσει τις ευκαιρίες για εξαιρετική εκπαίδευση των νέων γιατρών [εξοικείωση με τη χρήση βιοϊατρικής τεχνολογίας στην κλινική πράξη, ανάπτυξη νοοτροπίας ομάδας εργασίας (teamwork), ανάπτυξη ικανότητας διαχείρισης των ηθικών διλημμάτων που προκύπτουν επίσης ολοένα και περισσότερο στο τέλος της ζωής].
• Θα αυξήσει τις περιπτώσεις δωρεάς οργάνων από εγκεφαλικά νεκρούς δότες.

Τέλος, για την καλύτερη αξιοποίηση των νέων κλινών ΜΕΘ, απαιτούνται ορισμένες προϋποθέσεις που αναφέρω επιγραμματικά:

• Βελτίωση των υποδομών και της στελέχωσης του ΕΚΑΒ και των Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών. Η αρμονική συνεργασία τους με τις ΜΕΘ βελτιώνει την πρόγνωση των βαρέως πασχόντων ασθενών.
• Βελτίωση επίσης της συνεργασίας των ΜΕΘ με τις άλλες κλινικές των νοσοκομείων στη διαχείριση των βαρέως πασχόντων ασθενών. Στη χώρα μας πολύ συχνά η εισαγωγή στη ΜΕΘ έχει ταυτιστεί με τη διασωλήνωση των ασθενών. Όμως έχει αποδειχθεί ότι η έγκαιρη εισαγωγή των ασθενών στη ΜΕΘ (πριν δηλαδή τη σοβαρή επιδείνωση της κατάστασής τους και την πιθανή διασωλήνωσή τους), βελτιώνει την πρόγνωσή τους και μειώνει δραστικά το κόστος νοσηλείας τους. Όπως το είχε διατυπώσει με οξυδέρκεια ήδη από το 1974 ένας από τους πρωτοπόρους της Εντατικής Θεραπείας, ο Peter Safar, “όταν το σύστημα υγείας πριν τις ΜΕΘ αποτυγχάνει, ακόμα και η πιο εξελιγμένη ΜΕΘ είναι απαράδεκτα δαπανηρή!”.
• Ανάπτυξη, παράλληλα με τις ΜΕΘ, περισσότερων κλινών Μονάδων Αυξημένης Φροντίδας (ΜΑΦ), που εύκολα σε περίπτωση πανδημίας (με προσθήκη αναπνευστήρων), μπορούν να μετατραπούν σε κλίνες ΜΕΘ.
• Υποχρεωτική εκπαίδευση των νέων ιατρών στην Επείγουσα Ιατρική και στην Κλινική Βιοηθική, ώστε πέραν της καθημερινότητας να μπορούν να ανταπεξέρχονται επιτυχώς και στη διαχείριση βαρέως πασχόντων ασθενών σε περιπτώσεις πανδημιών όπως αυτή λόγω της Covid-19.

Οι ΜΕΘ “γεννήθηκαν” το 1952 κατά την επιδημία της πολιομυελίτιδας στη βόρεια Ευρώπη. Φαίνεται ότι τα μεγάλα βήματα στην εξέλιξη τους, ταυτίζονται με τις μεγάλες επιδημίες της ανθρωπότητας. Έτσι συμβαίνει και τώρα, όπου μια νέα πανδημία λόγω της Covid-19, αναδεικνύει την ανάγκη για περισσότερες, μεγαλύτερες, αλλά και πιο ευέλικτες ΜΕΘ, προσαρμοσμένες στις ανάγκες της εποχής μας.