Ο τελευταίος καταστροφικός σεισμός στην Τουρκία αποκάλυψε θέματα προβληματικής οργάνωσης κρατικών οργανισμών, έλλειψης εμπιστοσύνης σε θεσμούς ασφαλείας, σοβαρές φοβίες για κλιμάκωση της κοινωνικής αντίδρασης, καθώς και ανησυχία για τη συνοχή του μωσαϊκού των λαών που κατοικούν στις σεισμόπληκτες περιοχές αλλά και σε ολόκληρη την τουρκική επικράτεια.
Η συγγνώμη του Ερντογάν στο Αντίγιαμαν, και οι αντιδράσεις σε αγώνες ποδοσφαίρου στην Κωνσταντινούπολη, δείχνουν ότι υφίσταται μια «βουβή» δυναμική λαϊκής αντίδρασης και εξαναγκάζουν την κυβέρνηση να λάβει άμεσα μέτρα.
Η επικοινωνιακή διαχείριση της χειραγώγησης της λαϊκής οργής-αντίδρασης μετά την εκδήλωση του σεισμού, αλλά και ο τρόπος χρησιμοποίησης του στρατεύματος και των δυνάμεων ασφαλείας, αποκάλυψαν την ευθραυστότητα του συνδετικού παράγοντα Κράτους-Έθνους, ενώ ταυτόχρονα εμφάνισαν μια καλομελετημένη και συντονισμένη προσπάθεια από την τουρκική κυβέρνηση να διαφυλαχθεί το καθεστώς και η συνοχή του «έθνους».
Από την πρώτη στιγμή εκδήλωσης του σεισμού έγινε φανερό το σχέδιο της Διεύθυνσης Επικοινωνίας της Τουρκικής Προεδρίας με σκοπό τη διαφύλαξη του καθεστώτος αλλά και τη δαιμονοποίηση κάθε φωνής που τυχόν θα δημιουργούσε θέματα εθνικής ασφάλειας. Έλαβαν χώρα πρωτοβουλίες διαχείρισης των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης με σκοπό τη διαφύλαξη της ενότητας του «έθνους», προβάλλοντας συγκεκριμένα μηνύματα τα οποία χρησιμοποίησαν και Υπουργοί κατά τη διάρκεια των επισκέψεων στις σεισμόπληκτες περιοχές, ενώ δεν έλειψαν και ανακοινώσεις προς τον λαό να παραμείνει στις σεισμόπληκτες περιοχές λόγω του κινδύνου αλλοίωσης της δημογραφικής σύνθεσης.
Είχαν προηγηθεί δημοσιεύματα από κυβερνητικά ΜΜΕ που έκαναν λόγο για ξένο αλλά και εσωτερικό μυστικό σχέδιο δημιουργίας κατάστασης χάους στις σεισμόπληκτες περιοχές και ειδικότερα στον νομό Χατάϊ, αφού η περιοχή κατοικείται από αραβικής και κουρδικής καταγωγής πληθυσμούς. Κάτοικοι από κουρδικές περιοχές αλλά και από σεισμόπληκτες περιοχές Αλεβιτών διαμαρτυρήθηκαν για διακρίσεις εις βάρος τους στη διάθεση των Ομάδων Έρευνας-Διάσωσης και διανομής της ανθρωπιστικής βοήθειας. Επίσης, Τούρκοι σχολιαστές και δημοσιογράφοι μιλούσαν για ομάδες προβοκατόρων οι οποίες προσπάθησαν να ξεσηκώσουν τους Κούρδους, τους Αλεβίτες αλλά και τους Σύρους πρόσφυγες της περιοχής με αφορμή την καταστροφικότητα του σεισμού και την καθυστέρηση του κρατικού μηχανισμού.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι έντεκα σεισμόπληκτοι νομοί κατοικούνται από πληθυσμούς με διαφορετική εθνοτική αλλά και δογματική καταβολή (Τούρκοι, Κούρδοι, Άραβες, Αλεβίτες και 2 εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες), ενώ οι τέσσερις από αυτούς συνορεύουν με τη Συρία.
Από τις πρώτες ώρες του σεισμού ανακοινώθηκε από τον Διευθυντή Επικοινωνίας Φ. Αλτούν, ότι το Σύστημα Ενημέρωσης-Παραπληροφόρησης ήταν διαθέσιμο σε εφαρμογή και για κινητά τηλέφωνα με σκοπό την άμεση ενημέρωση της Προεδρίας της Δημοκρατίας για δράση αντιφρονούντων και αντικυβερνητικές αντιδράσεις. Με την κορύφωση της λαϊκής οργής έπαψε να λειτουργεί το Twitter στην Τουρκία λόγω της μαζικότητας της αντίδρασης, και αποκαταστάθηκε μόνο μετά από διαπραγμάτευση με την εταιρία, όπου ο Τούρκος Διευθυντής Επικοινωνίας ανακοίνωσε ότι τελικά συμφωνήθηκε η επαναλειτουργία και συνεργασία για την υποστήριξη της Τουρκίας στον αγώνα εναντίον της παραπληροφόρησης.
Αυτό όμως που έχει μεγάλο ενδιαφέρον, είναι ο τρόπος με τον οποίο η τουρκική κυβέρνηση, φοβούμενη αντιδράσεις και «μετασεισμούς», όχι μόνο για το καθεστώς αλλά και την ενότητα του έθνους, έλαβε μέτρα και εφάρμοσε ένα συγκεκριμένο σχέδιο ψυχολογικών επιχειρήσεων – επηρεασμού του λαού χρησιμοποιώντας την ισχύ των ΜΜΕ.
Σε όλα τα ΜΜΕ – καθεστωτικά αλλά και αντιπολιτευόμενα – προβάλλονταν καθημερινά μηνύματα ενότητας του Κράτους-Έθνους κάνοντας επίκληση και της θρησκείας ως ενοποιητικό παράγοντα. Τα πιο χαρακτηριστικά: “το Έθνος μια γροθιά, η Τουρκία μια καρδιά” (έτσι ονομάστηκε και η φιλανθρωπική καμπάνια), “επιστράτευση του Κράτους-Έθνους”, “το Έθνος με το Κράτος ώμο με ώμο”, “χέρι με χέρι εκστρατεία του Κράτους-Έθνους”, “το Έθνος μας δίπλα στο Κράτος μας”, “το Κράτος δίπλα στο Έθνος”, “εθνικός αγώνας”, “πόλεμος ανεξαρτησίας”, “τεράστιος στρατός 85 εκατομμυρίων”, “μεγάλο Κράτος–μεγάλο Έθνος”, “μαζί είμαστε δυνατοί”, “είμαστε ένα-είμαστε μαζί”, “είμαστε μαζί Τουρκία”, “ισχυρό τουρκικό Έθνος”, “αυτό το Έθνος δεν καταστρέφεται”, “η ώρα του εναγκαλισμού”, “το πνεύμα της αλληλεγγύης υπάρχει στο DNA μας”, “η πληγή της Τουρκίας είναι πληγή όλου του μουσουλμανισμού”, “ισχυρό Κράτος–ισχυρό Έθνος”.
Όπως προαναφέρθηκε και σε προηγούμενο άρθρο, μετά από σχετική καθυστέρηση 32 ωρών, μεταφέρθηκαν 20.000 δυνάμεων καταδρομών αφοσοιωμένων στον Ερντογάν από άλλες περιοχές για ασφάλεια των σεισμόπληκτων περιοχών, προκαλώντας εντύπωση καθώς ήταν η πρώτη φορά που το στράτευμα ανέλαβε τέτοια αποστολή σε σεισμόπληκτες περιοχές.
Η συγγνώμη του Ερντογάν και οι αντιδράσεις στα γήπεδα
Η συγγνώμη του Ερντογάν στο Αντιγιαμάν και οι αντιδράσεις στα γήπεδα της Φενέρμπαχτσε και της Μπεσίκτας στην Κωνσταντινούπολη, αποκαλύπτουν ότι το σχέδιο επηρεασμού της κοινής γνώμης μέσω της διεξαγωγής επιχειρήσεων διαχείρισης των ΜΜΕ δεν απέδωσε, καθώς οι αντιδράσεις φαίνεται ότι δεν έχουν μόνο εθνοτικά χαρακτηριστικά – κάτι το οποίο φοβήθηκε αρχικά ο Ερντογάν – αλλά κυρίως κοινωνικά, καθώς πλέον ζητείται η παραίτηση της κυβέρνησης όχι μόνο για αναποτελεσματικότητα αλλά και για διαφθορά, κοινωνική αναλγησία και αλαζονεία.
Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι η Τουρκία έχει πολύ σοβαρό θέμα λαϊκής και κοινωνικής συνοχής η οποία διατηρεί εθνοτικά αλλά και κοινωνικά χαρακτηριστικά και οι εξελίξεις φέρνουν στην επιφάνεια τα παρακάτω ερωτήματα:
- Για ποιον λόγο η εφαρμογή ενός τόσο λεπτομερούς σχεδίου επιχειρήσεων επηρεασμού της τουρκικής κοινής γνώμης;
- Γιατί τόσο στενός έλεγχος των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και διαχείρισης των μηνυμάτων χειραγώγησης της κοινής γνώμης στα ΜΜΕ;
- Γιατί τόσο άγχος και αγωνία να διατηρηθεί η ενότητα του συνδετικού παράγοντα Κράτους – Έθνους;
- Πού οφείλεται η επίκληση συνδετικών στοιχείων του «έθνους» όπως η θρησκεία και το πεπρωμένο για τη διατήρηση της ενότητας του τουρκικού λαού;
- Για ποιον λόγο χρησιμοποιήθηκαν χιλιάδες ένοπλα αφοσοιωμένα στον Ερντογάν στρατιωτικά τμήματα μεταφερθέντα από άλλες περιοχές;
- Μήπως ο Ερντογάν φοβήθηκε όχι μόνο για την ασφάλεια του καθεστώτος του αλλά και για την μετατροπή της λαϊκής οργής σε μαζική αντίδραση η οποία θα ελάμβανε εθνοτικά χαρακτηριστικά, αφού στις σεισμόπληκτες περιοχές διαβιούν εξισλαμισθέντες και εκτουρκισμένοι πληθυσμοί με διαφορετικές φυλετικές και δογματικές καταγωγές;
- Πόση δυναμική μπορεί να έχουν οι αντιδράσεις οι οποίες πλέον φαίνεται ότι λαμβάνουν και κοινωνικά χαρακτηριστικά;
*Δημοσιεύεται στη σημερινή έκδοση της εφημερίδας «ΠΑΡΟΝ της Κυριακής».
**Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottinngham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995-1999, Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα την περίοδο 2013-2017, και Διοικητής της XXI ΤΘΤ Κομοτηνής την περίοδο 2017-2019.
