Η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας

• της Μαρίας Κορνάρου*.

Οι λαοί της στέπας αποτελούν μία ιδιαίτερη κατηγορία ανάμεσα στους τόσους λαούς της γης. Το περιβάλλον στο οποίο ζούσαν, η έρημη και άγονη περιοχή με θυελλώδεις ανέμους και άστατα καιρικά φαινόμενα που ονομάζεται «στέπα», δεν ευνοούσε την ίδρυση μονίμων οικισμών και την ανάπτυξη πόλεων που θα οδηγούσαν στην πολιτισμική εξέλιξη. Για αυτό οι διάφοροι λαοί της στέπας ζούσαν ως νομάδες, και η νομαδική ζωή τους αποτέλεσε τη βάση της δυνάμεώς τους. Εξ αιτίας του τρόπου ζωής τους, προσέφεραν ένα από τα μεγαλύτερα τεχνολογικά επιτεύγματα στην ανθρωπότητα: εξημέρωσαν το άλογο. Οι κοινωνίες αυτών των νομάδων ομοίαζαν με ένα μεγάλο πείραμα εξοικειώσεως ανθρώπου και αλόγου, αφού ήδη από τη νηπιακή ηλικία μάθαιναν να ιππεύουν. Οι λαοί της στέπας ζούσαν επάνω στο άλογο. Αυτό τους έδωσε και το στρατηγικό πλεονέκτημα ώστε να γίνουν ο φόβος και ο τρόμος των γειτόνων τους. Δεν ήταν δυνατόν κανένας πεζός στρατός να ανταγωνιστεί έναν στρατό ο οποίος κινούταν εξ ολοκλήρου σε ταχύτητα αλόγου. Η σκληροτράχηλη ζωή της στέπας, η μεγάλη φτώχεια τους και η χρήση του αλόγου, οδήγησαν στην οικοδόμηση αυτοκρατοριών της στέπας, με γνωστότερη εκείνη των Μογγόλων. Της Αυτοκρατορίας του Τζένγκις Χαν προηγήθηκε η λιγότερη γνωστή αυτοκρατορία των Σελτζούκων Τούρκων. Οι ίδιοι Σελτζούκοι κατέβηκαν αργότερα προς τα δυτικότερα μέρη της Ασίας και στην Ευρώπη, με τα γνωστά αποτελέσματα. Πριν λίγες ημέρες, ο Τούρκος Πρόεδρος επισκέφθηκε το νεκροταφείο των Σελτζούκων στην πόλη Αχλάτ, που σηματοδοτεί τα «πρώτα βήματα» τους στην Ανατολία. Επί τη ευκαιρία της επισκέψεως, εγκαινίασε εκεί μία νέα εξοχική κατοικία.

Η ζωή της στέπας μπορεί να οδηγούσε στις κατακτήσεις, όμως οι κατακτήσεις οδηγούσαν στην παρακμή. Οι νομαδικοί λαοί έτειναν στην υιοθέτηση του τρόπου ζωής των πολιτισμένων λαών που είχαν υποδουλώσει. Ο πολιτισμός εν προκειμένω λειτουργούσε αρνητικά για εκείνους, όσον αφορά την στρατιωτική υπεροχή. Οι ανέσεις της ζωής στην πόλη έκαναν τους ανθρώπους της στέπας μαλθακούς, και αρκούσαν λίγες μόνο γενιές μέχρι να ξεχάσουν εντελώς τις ιππευτικές ικανότητές τους. Από εκείνο το σημείο και ύστερα, δεν είχαν την ικανότητα να διατηρήσουν όσα κατέκτησαν. Οι Σελτζούκοι τον καιρό της πρώτης Αυτοκρατορίας τους στην Ασία, είχαν αφήσει ειδική οδηγία που προειδοποιούσε τους μελλοντικούς νομάδες κατακτητές να μην χάσουν τον τρόπο ζωής που τους έδωσε ισχύ. Τελικά, οι Σελτζούκοι και οι Οθωμανοί Τούρκοι αποφάσισαν ακριβώς αυτό, να αφήσουν τη νομαδική τους παράδοση και να αποκτήσουν μόνιμες εγκαταστάσεις, δικό τους πολιτισμό βασισμένο στο Ισλάμ, και «πάτρια εδάφη». Η μέθοδος κτήσεως και παγιώσεως της «πατρογονικής γης» επιβεβαιώνει ότι οι Τούρκοι μπορεί να ξέχασαν τις συνήθειες του νομαδικού παρελθόντος, δεν ξέχασαν όμως την πρωτοφανή περιφρόνηση για την ανθρώπινη ζωή που έκανε τους λαούς της στέπας να ξεχωρίζουν ανάμεσα στους άλλους κατακτητές του Μεσαίωνα. Η περιφρόνηση για τον άνθρωπο εφαρμόστηκε με την πρώτη εμφάνισή τους στην Ανατολία και διατηρήθηκε αναλλοίωτη ως την ίδρυση του σύγχρονου Τουρκικού κράτους. Συνεχίζεται σήμερα με την εξόντωση των Κούρδων, την στρατιωτική επέμβαση σε δυνάμει πεδία επιρροής, την καταπίεση ή χειραγώγηση των γειτονικών κρατών κατά τα Τουρκικά συμφέροντα. Η αρπαγή του ξένου είναι δόγμα της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, ήδη πριν να ονομαστεί Τουρκία.

Η περιφρόνηση της ανθρώπινης ζωής έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την ύψιστη ευρωπαϊκή αξία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Όπως και οι λοιπές ευρωπαϊκές αξίες απέτυχαν στην Τουρκία και σήμερα καταργούνται, έτσι και η αξία του ανθρώπου δεν έχει μεγάλη πιθανότητα να ευδοκιμήσει στον τουρκικό πολιτισμό. Αυτό είναι φυσικό, αφού οι λοιπές αξίες της ελευθερίας του λόγου, των πολιτικών δικαιωμάτων, της ισότητας των φύλων και των λαών, στην αξία του ανθρώπου έχουν τη ρίζα τους.

Όμως η παραδοχή της αξίας του ανθρώπου σημαίνει και παραδοχή της αξίας των ανθρώπων που δεν είναι «εμείς», που δεν συμφωνούν με την κυβέρνηση, που δεν πιστεύουν στη θρησκεία μας. Η αποδοχή τέτοιων θέσεων θα οδηγούσε στην κατάρρευση τόσο της εξωτερικής κατακτητικής ατζέντας όσο και της εσωτερικής προπαγανδιστικής παραδόσεως της Τουρκίας. Όχι μόνο της Τουρκίας του Ερντογάν, αλλά και της Τουρκίας των προκατόχων του. Η διαφορά της σύγχρονης Τουρκίας με την τότε Τουρκία, είναι ότι σήμερα δεν τηρεί ούτε τα προσχήματα. Θεωρεί ότι δεν της χρειάζονται. Θέλει η Δύση να καταστεί η Τουρκία, ο υπερόπτης γείτων, από απειλή των Ευρωπαϊκών συνόρων, «φύλακας» των ευρωπαϊκών συνόρων και υπερασπιστής του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής; «Γελοῖον γάρ, ἦ δ’ ὅς τόν γε φύλακα φύλακος δεῖσθαι», σχολιάζει ο Γλαύκων στην Πολιτεία του Πλάτωνος.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία (07/08/2020).

*Φοιτήτρια της Νομικής Σχολής Αθηνών.