Γιατί ο Ερντογάν φοβάται τον Τουρκικό Στρατό Ξηράς;

• Άρθρο-ανάλυση του Ανριστράτηγου ε.α. Λάζαρου Καμπουρίδη.

Εντύπωση έχει προκαλέσει το γεγονός ότι η Άγκυρα στην εκτέλεση του σχεδίου άσκησης υβριδικής πίεσης εναντίον της Ελλάδας, δεν χρησιμοποιεί τον στρατό ξηράς αλλά προβαίνει σε δραστηριότητες επίδειξης ισχύος και παραβίασης ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων με μονάδες του πολεμικού ναυτικού και της πολεμικής αεροπορίας καθώς και της Διοίκησης Ασφαλείας Ακτών (ΔΑΑ), προκαλώντας ερωτηματικά για τον βαθμό εμπιστοσύνης του Τούρκου Προέδρου στις χερσαίες δυνάμεις, αφού παρατηρείται ισχυροποίηση της Στρατοχωροφυλακής (Σ/Χ) και λήψη μέτρων καταστολής κοινωνικών αναταραχών.

Λαμβάνοντας υπ΄ όψη:

• το πρόγραμμα της αναδιοργάνωσης του τουρκικού στρατού ξηράς (2015-2033),
• τις τομές που πραγματοποιήθηκαν στο στράτευμα μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος,
• τις ανάγκες σε χερσαίες μονάδες στις επιχειρήσεις σε Συρία και Ιράκ,
• τη μείωση της θητείας σε συνδυασμό με την εντατικοποίηση του προγράμματος πρόσληψης συμβασιούχων οπλιτών αφοσιωμένων στον Ερντογάν,
• τη δημιουργία νέων μονάδων και Ταξιαρχιών Καταδρομών,
• και τέλος, την ενίσχυση της Στρατοχωροφυλακής,

αποκαλύπτονται:

• έλλειψη εμπιστοσύνης του Τούρκου Προέδρου στον στρατό ξηράς,
• λήψη μέτρων για αντιμετώπιση εσωτερικών ταραχών-νέου πραξικοπήματος,
• αποτυχία μετεξέλιξης του στρατού ξηράς,
• προβλήματα επανδρώσεων στις χερσαίες μονάδες,
• και υιοθέτηση νέας φιλοσοφίας χρησιμοποίησης των χερσαίων δυνάμεων.

Πρόγραμμα Αναδόμησης του Στρατού Ξηράς (2015–2033)

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα (έτους 2015), προέβλεπε τη διατήρηση μόνο τριάντα πέτε Ταξιαρχιών τριών ετοιμοτήτων, ανάλογα με το ποσοστό επαγγελματιών που θα διέθετε η κάθε μία. Στις Ταξιαρχίες ετοιμότητας «Α» περιλαμβάνονταν όλες οι Ταξιαρχίες της 1^ης Στρατιάς (Ανατολική Θράκη) και της Στρατιάς Αιγαίου (Αιγαίο). Ακολούθησε η απόπειρα του πραξικοπήματος, η αδυναμία εφαρμογής του προγράμματος, και η ενίσχυση της Στρατοχωροφυλακής με σκοπό τη λήψη μέτρων αποτροπής κοινωνικών ταραχών.

Επιχειρήσεις σε Συρία και Ιράκ

Αμέσως μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος, μονάδες από όλους τους Σχηματισμούς της Ανατολικής Θράκης και του Αιγαίου, μεταστάθμευσαν στα σύνορα με Συρία και Ιράκ όπου και έλαβαν μέρος στις στρατιωτικές επιχειρήσεις και συνεχίζουν να παραμένουν εκεί. Κατόπιν τούτου, μειώθηκαν σχεδόν στο μισό οι δυνάμεις των τουρκικών Σχηματισμών στα μέτωπα Έβρου και Αιγαίου, με αποτέλεσμα η τουρκική ηγεσία να μη διαθέτει τις απαραίτητες χερσαίες δυνάμεις για προβολή ισχύος και άσκησης πίεσης στην ελληνική πλευρά την τρέχουσα περίοδο. Επιπρόσθετα, καμία από τις προαναφερόμενες χερσαίες μονάδες δεν επέστρεψε στη μητρική της βάση σε Ανατολική Θράκη και Αιγαίο, αφού ο Ερντογάν επιδιώκει την απασχόληση των χερσαίων μονάδων, εμπλεκόμενων στις επιχειρήσεις σε Συρία και Ιράκ, μιας και ο στρατός ξηράς είχε τη μεγαλύτερη εμπλοκή στην απόπειρα του πραξικοπήματος.

Ίδρυση νέων Μονάδων Καταδρομών

Σχεδόν σε όλους τους Μηχανοκίνητους και Τεθωρακισμένους Σχηματισμούς της Τουρκίας και κατ’ επέκταση και της 1^ης Στρατιάς (Ανατολική Θράκη), τα τελευταία τρία χρόνια ιδρύθηκε από ένα Τάγμα Καταδρομών μόνο με συμβασιούχους οπλίτες, προκαλώντας πολλά ερωτηματικά, αφού δεν είχε προβλεφθεί στο σχετικό πρόγραμμα αναδόμησης. Φαίνεται ότι ο Τούρκος Πρόεδρος επιθυμεί τον έλεγχο των χερσαίων Σχηματισμών με μονάδες καταδρομών οι οποίες αποτελούνται από επαγγελματίες οπλίτες οι οποίοι επιλέχθηκαν με συγκεκριμένες διαδικασίες και είναι αφοσιωμένοι στον Ερντογάν.

Δημιουργία νέων Ταξιαρχιών Καταδρομών του Στρατού Ξηράς

Αν και δεν είχε προβλεφθεί στο σχετικό πρόγραμμα αναδόμησης, και με δεδομένες τις ανάγκες των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων σε πολλά ταυτόχρονα μέτωπα επιχειρήσεων, αποφασίστηκε η δημιουργία νέων Σχηματισμών Καταδρομών επηρεάζοντας τον τρόπο διεξαγωγής των επιχειρήσεων σε μια πιθανή μελλοντική ελληνοτουρκική στρατιωτική αναμέτρηση. Ακολούθησε η δημιουργία εννέα νέων Ταξιαρχιών Καταδρομών (συνολικά υπάρχουν δεκαοκτώ). Η στελέχωση όλων αυτών γίνεται όπως προαναφέρθηκε από συμβασιούχους επαγγελματίες οπλίτες με καθεστωτικές επιλογικές διαδικασίες προτιμήσεων του συστήματος Ερντογάν.

Δημιουργία Επαγγελματικού Στρατεύματος

Αμέσως μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος ο Ερντογάν επιτάχυνε το σχέδιο δημιουργίας επαγγελματικού στρατού αφοσοιωμένου στο καθεστώς, με μείωση της θητείας από τους δώδεκα στους έξι μήνες, και την εφαρμογή ενός προγράμματος διαδοχικών προσλήψεων «ημετέρων» συμβασιούχων οπλιτών οι οποίοι στελεχώνουν κυρίως τις Μονάδες–Ταξιαρχίες Καταδρομών καθώς και Μονάδες της Στρατοχωροφυλακής.

Την τελευταία εξαετία προσελήφθησαν σχεδόν 60.000 συμβασιούχοι οπλίτες, με αποτέλεσμα η δύναμη του μισθοφορικού στρατού να έχει ξεπεράσει αυτή των υπόχρεων θητείας. Από τις 430.000 της συνολικής δύναμης των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, πλέον, οι 216.000 είναι επαγγελματίες και οι 174.000 είναι οπλίτες θητείας (πηγή: Αναφορά Δραστηριοτήτων Υπουργείου Εθνικής Άμυνας 2022). Σημειώνεται ότι το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας ανακοίνωσε την πρόσληψη άλλων 16.000 συμβασιούχων οπλιτών εντός του 2023.

Η Στρατοχωροφυλακή, της οποίας η δύναμη φτάνει τις 192.000, την τελευταία εξαεετία προχώρησε σε προσλήψεις 40.000 συμβασιούχων οπλιτών επίσης αφοσιωμένων στον Ερντογάν, αυξάνοντας το ποσοστό της επαγγελματοποίησης στο 88% από 65% που ήταν το 2017 (πηγή: Αναφορές Δραστηριοτήτων Στρατοχωροφυλακής ετών 2018 και 2022). 

Η Στρατοχωροφυλακή αποτελεί έναν πολύ ισχυρό ένοπλο κλάδο με δυνατότητες εκτέλεσης επιχειρήσεων, ενώ ταυτόχρονα θεωρείται η κατ΄ εξοχήν κατάλληλη δύναμη για επέμβαση καταστολής κοινωνικών εξεγέρσεων. Αυτή υπάχθηκε στο Υπουργείο Εσωτερικών με σκοπό την αποδυνάμωση του στρατεύματος, προς αποφυγή πραγματοποίησης νέου πραξικοπήματος, και θα πρέπει να τονιστεί ότι Μονάδες Ειδικών Δυνάμεων της Στρατοχωροφυλακής διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην αποτυχία του πραξικοπήματος.

Ίδρυση νέας Ταξιαρχίας Καταδρομών Στρατοχωροφυλακής

Το 2021 ιδρύθηκε νέα Ταξιαρχία Καταδρομών Στρατοχωρογυλακής στην Κωνσταντινούπολη, η οποία στελεχώνεται μόνο από επαγγελματίες αφοσιωμένους στο καθεστώς Ερντογάν, και η αποστολή της μεταξύ άλλων είναι η καταστολή των κοινωνικών ταραχών. Κατόπιν τούτου η Στρατοχωροφυλακή διαθέτει πλέον τριες Ταξιαρχίες Καταδρομών. Μία στη νοτιοανατολική Τουρκία (Şırnak), μία στη Σμύρνη (Bornova) και η τελευταία στην Κωνσταντινούπολη, προκαλώντας εντύπωση αφού οι δύο από αυτές εδρεύουν σε πολύ μεγάλες πόλεις όπου διαβιούν μεγάλοι και φτωχοποιημένοι μειονοτικοί πληθυσμοί.   

Κέντρο Επικοινωνίας της Προεδρίας (CİMER)

Το 2015 ιδρύθηκε το Κέντρο Επικοινωνίας της Προεδρίας (CİMER)· ένας μηχανισμός άμεσης ενημέρωσης του Τούρκου Προέδρου, όπου ο κάθε πολίτης δύναται να υποβάλλει άμεσα κάθε παράπονο, προειδοποίηση και αίτημα στην Προεδρία της Δημοκρατίας, με κύριο σκοπό την άμεση μεταφορά πληροφορίας για κάθε ανατρεπτική ενέργεια αλλά και τον έλεγχο συμπεριφορών δημόσιων λειτουργών και στρατιωτικών οι οποίοι δεν συμπλέουν με την καθεστωτική γραμμή. Υπήρξαν πολλές περιπτώσεις όπου υπαξιωματικοί διαμαρτυρήθηκαν μέσω του Κέντρου για συμπεριφορές αξιωματικών, που είχε ως αποτέλεσμα την δίωξη των τελευταίων.

Συμπεράσματα

1. Ο Ερντογάν δεν εμπιστεύεται τον στρατό ξηράς και έχει δρομολογήσει τη δημιουργία ενός στρατεύματος στελεχωμένου με επαγγελματίες αφοσιωμένους στο καθεστώς, επηρεάζοντας ταυτόχρονα και τις επιχειρήσεις στα θέατρα επιχειρήσεων Έβρου και Αιγαίου, αφού:

α. Η αποτυχία του προγράμματος αναδόμησης του στρατού ξηράς η οποία κατά ένα μέρος αποδίδεται στην απόπειρα του πραξικοπήματος αλλά και στις αυξημένες ανάγκες σε χερσαίους Σχηματισμούς σε Συρία και Ιράκ, όχι μόνο μείωσαν κατά το ήμισυ σχεδόν τις στρατιωτικές δυνάμεις στα στρατόπεδα στην Ανατολική Θράκη και στο Αιγαίο, αλλά ταυτόχρονα ακύρωσαν τον εκσυγχρονισμό των τεθωρακισμένων και μηχανοκίνητων Σχηματισμών, εξαναγκάζοντας τη στρατιωτική ηγεσία να τροποποιήσει το δόγμα χρησιμοποίησης των χερσαίων δυνάμεων ιδρύοντας μεγάλο αριθμό νέων Ταξιαρχιών Καταδρομών (συνολικά δεκαοκτώ), οι οποίες μετακινούνται ευκολότερα στα διάφορα μέτωπα και έχουν αυξημένες δυνατότητες επιχειρήσεων σε νησιωτικά εδάφη.

β. Λόγω της εμπλοκής, κυρίως μεγάλου αριθμού χερσαίων Σχηματισμών στην απόπειρα του πραξικοπήματος, ο Ερντογάν εκμεταλλευόμενος τα νέα μέτωπα (Συρία και Ιράκ), τηρεί απασχολημένο πολύ μεγάλο αριθμό χερσαίων μονάδων εκτός συνόρων, ενώ ταυτόχρονα  δρομολόγησε αναδόμηση όλων των Κλάδων των ενόπλων δυνάμεων με σκοπό τη δημιουργία μισθοφορικού στρατού επαγγελματιών οι οποίοι θα είναι αφοσιωμένοι στο καθεστώς. Μάλιστα για τον έλεγχο των «επικίνδυνων» για πιθανή νέα ανατρεπτική ενέργεια, «βαρέων» Σχηματισμών, εντάχθηκαν σε αυτούς νέες μονάδες καταδρομών στελεχωμένων αποκλειστικά από επαγγελματίες οπλίτες αφοσιωμένους στο καθεστώς.

γ. Επίσης, την ίδια περίοδο, αποσπάστηκε η Στρατοχωροφυλακή από τις ένοπλες δυνάμεις και υπάχθηκε στο Υπουργείο Εσωτερικών, επιταχύνθηκε η επαγγελματοποίησή της με νέες προσλήψεις επαγγελματιών οπλιτών, ενώ ταυτόχρονα ιδρύθηκε νέα Ταξιαρχία Καταδρομών Στρατοχωροφυλακής στην Κωνσταντινούπολη για αποτροπή μελλοντικών ανατρεπτικών ενεργειών.

2. Έτσι εξηγούνται μεταξύ των άλλων και οι λόγοι για τους οποίους η τουρκική στρατιωτική ηγεσία δεν κινητοποιεί χερσαίες μονάδες στη μεθόριο με την Ελλάδα το διάστημα που η Άγκυρα έχει κλιμακώσει τις πιέσεις σε όλα τα επίπεδα, αλλά σε αντίθεση με τις κρίσεις του παρελθόντος έχει «επενδύσει» κυρίως στον αεροναυτικό παράγοντα με επίκεντρο το Αιγαίο.

*Δημοσιεύεται στη σημερινή έκδοση της εφημερίδας «ΤΟ ΠΑΡΟΝ της Κυριακής».

**Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottinngham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995-1999, Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα την περίοδο 2013-2017, και Διοικητής της XXI ΤΘΤ Κομοτηνής την περίοδο 2017-2019.