Δράση με θέμα “Ουράνιος θόλος Κομοτηνής με τηλεσκόπιο και κιάλια”, διοργάνωσε το 9ο Δημοτικό Σχολείο Κομοτηνής, στο πλαίσιο της συμμετοχής του στο Πρόγραμμα «Discovery Space: Ανάπτυξη Δικτύου Κόμβων Καινοτομίας και Διάχυσης της Αστρονομίας σε Σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης μέσω της διαδικτυακής χρήσης των τηλεσκοπίων του Αστεροσκοπείου του Σκίνακα Ηρακλείου Κρήτης».
Ομιλητής ήταν ο Δημήτρης Πρασόπουλος, καθηγητής φυσικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ερασιτέχνης αστρονόμος με πολυετή εμπειρία σε προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων με θέμα την αστρονομία και παρατηρήσεις με τηλεσκοπικό εξοπλισμό.
Συμμετείχαν τριάντα μαθητές με τους γονείς τους και δέκα εκπαιδευτικοί μεταξύ των οποίων και οι εκπαιδευτικοί που συμμετείχαν στο Θερινό Σχολείο του D-space τον Ιούλιο 2022 στο Ηράκλειο Κρήτης: Μαρίνα Μολλά (Διευθύντρια του σχολείου που οργάνωσε και την εκδήλωση), Δήμητρα Αρμέντζου (από το 9ο Δημοτικό Σχολείο Κομοτηνής), Δημήτρης Τσακίρης (Φυσικός από το 3ο Γυμνάσιο Αλεξανδρούπολης) και Γεωργία Παπαδοπούλου (καθηγήτρια Γερμανικών από το Γυμνάσιο Φερών).
Η Διευθύντρια του σχολείου, Μαρίνα Μολλά, μας ενημερώνει:
“Μιλήσαμε για τα αστέρια και τους αστερισμούς (Μεγάλη και Μικρή Άρκτο, Δράκοντα, Λύρα, Κύκνο – αστρονομικά και μυθολογικά στοιχεία), αναφερθήκαμε στο διπλό/τετραπλό σύστημα αστέρων Alcor και Mizar στη Μεγάλη Άρκτο, τον Πολικό Αστέρα (Polaris), τον διπλό αστέρα Albireo (πορτοκαλί–σιέλ) του Κύκνου.
Αναφερθήκαμε στις εκπλήξεις που μπορεί να συναντήσουμε στον ουράνιο θόλο κατά την διάρκεια μιας παρατήρησης:
- τους δύο διαστημικούς σταθμούς που υπάρχουν αυτή τη στιγμή σε τροχιά γύρω από τη Γη (τον Διεθνή (ISS) και τον Κινέζικο (Tiangong) Διαστημικό Σταθμό) και πως μπορούμε να τους εντοπίσουμε στον βραδινό ουρανό,
- διάττοντες, μετέωρα-μετεωρίτες, βολίδες, iridium flares,
- αστεροειδείς – μετεωρικοί κρατήρες που υπάρχουν στη Γη.
Μιλήσαμε και για την επερχόμενη έκλειψη ηλίου την Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2022 (έναρξη 12.32m-14.54) και τους ασφαλείς τρόπους παρατήρησης μια έκλειψης ηλίου”.
Προς τούτο κατασκευάστηκε και μια «συσκευή» ασφαλούς παρατήρησης μερικής έκλειψης ηλίου με προβολή, με απλή μέθοδο όπως στην παρακάτω εικόνα και με την επισήμανση “Ποτέ δεν παρατηρούμε απ’ ευθείας τον ήλιο χωρίς ειδικό εξοπλισμό!”.
Και συνεχίζει η κ. Μολλά:
“Είδαμε φωτογραφίες από τηλεσκόπια με τον Δία και τον Κρόνο, μιλήσαμε για τον πλανήτη Άρη, και αναφερθήκαμε σε στόχους που θα μπορούσαμε να δούμε με κιάλια ή μικρά τηλεσκόπια: τον Γαλαξία της Ανδρομέδας (Μ31), ένα ανοικτό σμήνος αστέρων στην περιοχή του αστερισμού του Κύκνου (σμήνος Brocchi το επονομαζόμενο ως «κρεμάστρα») – είχε σχεδιαστεί να δουν οι παρευρισκόμενοι τα αντικείμενα αυτά με κιάλια και κατάδειξη στον ουράνιο θόλο, με χρήση ειδικού laser pointer. Τέλος είδαμε φωτογραφίες και συζητήσαμε για τη Σελήνη και τους επιφανειακούς σχηματισμούς της (φωτισμένη επιφάνεια σήμερα 76%).
Πριν την έναρξη της παρουσίασης είδαμε τρία εκθέματα: ένα κομμάτι του μετεωρίτη GIBEON 5gr (από Νικέλιο και Σίδηρο, που βρέθηκε στη Ναμίμπια το 1836 ηλικίας 6-10 εκατομμυρίων χρόνων), ένα κομμάτι του μετεωρίτη NANTAN (<1gr που βρέθηκε στην Κίνα το 1516), και ένα κομμάτι Σεληνιακού μετεωρίτη 24 mg (αυθεντικότητα από την International Meteorite Collectors Association (I.MC.A.)
Δυστυχώς κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την παρουσίαση ο βροχερός καιρός δεν ήταν σύμμαχός μας. Αναγκαστήκαμε να αρκεστούμε στην επίδειξη συναρμολόγησης δύο τηλεσκοπίων που είχαμε διαθέσιμα, καθώς επίσης και στις δυνατότητες που έχουν τα μικρά τηλεσκόπια που είχαν στην κατοχή τους μερικοί μαθητές της σχολικής μονάδας – με την ευκαιρία επιδιορθώθηκε και ένα τηλεσκόπιο μαθητή για να μπορεί να το χαρεί στις επόμενες αστρονομικές παρατηρήσεις του.
Παρ’ όλη την επιμονή των μαθητών και παρ’ όλο που μέσα από τα πάρα πολλά σύννεφα και τις στάλες της βροχής μπορούσαμε κάποιες φορές να διακρίνουμε τον πλανήτη Δία, δεν καταφέραμε να τον δούμε μέσα από τηλεσκόπιο.
Τα συναισθήματα χαράς και απογοήτευσης τα νιώσαμε αρκετές φορές. Το ενδιαφέρον των παρευρισκομένων αμείωτο και οι ερωτήσεις των μαθητών στοχευμένες. Ευελπιστούμε στην επόμενη εκδήλωση–παρατήρηση να είμαστε πιο τυχεροί και να μπορέσουμε να δούμε τα περισσότερα ή και όλα τα αντικείμενα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η αστρονομική παρατήρηση χρειάζεται υπομονή και μερικές φορές τύχη…”.
Μετά το τέλος της εκδήλωσης, άρχισαν να σχεδιάζονται οι επόμενες εκδηλώσεις.
Το 9ο Δημοτικό Σχολείο της Κομοτηνής ανήκει στην ομάδα των έξι σχολικών κόμβων του Προγράμματος που σε συνεργασία με το Αστεροσκοπείο του Σκίνακα (Ηράκλειο) σχεδιάζει και υλοποιεί το πρόγραμμα Discovery Space με στόχο τη ρεαλιστική επίδειξη των εννοιών και αρχών των επιστημών και συνεπακόλουθα την πρόκληση γόνιμου ενθουσιασμού για τη μελέτη των φυσικών επιστημών. Το Πρόγραμμα συνίσταται σε επανακαθορισμό των στόχων της σχολικής διδασκαλίας της αστρονομίας, σε συνδυασμό με τη συναρπαστική εργαστηριακή εμπειρία της λήψης εικόνων του Σύμπαντος από τους ίδιους τους μαθητές και τους διδάσκοντες. Για τον σκοπό αυτό στο πλαίσιο του έργου αναπτύσσεται ένα δίκτυο Κόμβων Έρευνας, Καινοτομίας, Επιμόρφωσης και Διάχυσης, σε σχολικές μονάδες σε διαφορετικές περιοχές της χώρας, ώστε να πραγματοποιηθεί μια μεγάλης κλίμακας εφαρμογή των προτεινόμενων ιδεών και προσεγγίσεων που θα αποτελέσει τη βάση για μελλοντική επέκταση σε όλα τα ελληνικά σχολεία.
Επιστημονικός Υπεύθυνος του έργου είναι ο καθηγητής Βασίλειος Χαρμανδάρης, Διευθυντής του Ινστιτούτου Αστροφυσικής – Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας, ο οποίος διαθέτει σημαντική εμπειρία στην υλοποίηση ερευνητικών έργων χρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος και τη Γενική Γραμματεία Έρευνας & Καινοτομίας. Όραμα του – μέσα από το προτεινόμενο έργο – είναι να δημιουργήσει στο Αστεροσκοπείο του Σκίνακα ένα Τμήμα Εκπαίδευσης και Επικοινωνίας της Αστρονομίας και της Αστροφυσικής, στόχος του οποίου να είναι η προβολή και η διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων στους ωφελούμενους πληθυσμούς και φορείς. Επιστημονικός συνεργάτης του έργου για την υποστήριξη των δράσεων στο Αστεροσκοπείο του Σκίνακα, είναι ο Παναγιώτης Ευαγγελόπουλος του Ινστιτούτου Αστροφυσικής – Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας με ειδίκευση στην εκπαίδευση και στην επικοινωνία της αστροφυσικής και της αστρονομίας.
Ο ιστοχώρος του D-space βρίσκεται στο https://d-space.gr/ και περιλαμβάνει:
- πληροφορίες για το πρόγραμμα,
- πληροφορίες για τα τηλεσκόπια που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές,
- πληροφορίες για αστρονομικούς στόχους,
- αστρονομικά προγράμματα και ψηφιακά εργαλεία εκμάθησης (υπό κατασκευή),
- προτεινόμενα εκπαιδευτικά σενάρια (συνεχώς εισέρχονται νέα),
- ειδική ψηφιακή πλατφόρμα με την οποία θα «παραγγέλνονται» οι φωτογραφίες από τα τηλεσκόπια (από το αστεροσκοπείο του Σκίνακα στο Ηράκλειο ή το αστεροσκοπείο της Ελληνογερμανικής Αγωγής στην Αθήνα),
- χρήσιμες συνδέσεις που αφορούν την αστρονομία,
- εκδηλώσεις που σχεδιάζονται ή έχουν πραγματοποιηθεί.
Οι σχολικοί κόμβοι είναι οι ακόλουθοι:
- Ελληνογερμανική Αγωγή (Φυσικός Κόμβος Αττικής).
- Εκπαιδευτήριο “ΤΟ ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΝ” (Φυσικός Κόμβος Κρήτης).
- Γυμνάσιο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Σαπών (Φυσικός Κόμβος Θράκης).
- 1ο Γυμνάσιο Θέρμης (Φυσικός Κόμβος Μακεδονίας).
- 9ο Δημοτικό Σχολείο Κομοτηνής (Φυσικός Κόμβος Θράκης).
- 7ο Νηπιαγωγείο Ιωαννίνων (Φυσικός Κόμβος Ηπείρου).
Οι συγκεκριμένοι κόμβοι λειτουργούν και διοργανώνουν δράσεις σε τουλάχιστον τρία επίπεδα:
α. σχεδιάζουν, φιλοξενούν και υποστηρίζουν δράσεις όπου μαθητές και εκπαιδευτικοί θα υλοποιούν ερευνητικές δραστηριότητες (projects).
β. λειτουργούν ως κέντρα κατάρτισης/επιμόρφωσης για άλλους εκπαιδευτικούς αλλά και ενημέρωσης για την τοπική κοινωνία.
γ. αποτελούν κεντρικά σημεία υποστήριξης δράσεων εθνικής εμβέλειας (π.χ. διαγωνισμών παρατηρησιακής αστρονομίας).
Επιμέρους στόχοι του έργου είναι:
- Ο σχεδιασμός διαδραστικής διαδικτυακής πλατφόρμας που θα λειτουργήσει ως ψηφιακός κόμβος καινοτομίας και επιμόρφωσης για μαθητές, εκπαιδευτικούς και για το ευρύ κοινό.
- Η ανάπτυξη ενός παιδαγωγικού πλαισίου το οποίο θα επιτρέπει την επιτυχή εφαρμογή προηγμένης τεχνολογίας στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών.
- Η επαύξηση της ανακαλυπτικής προσέγγισης για τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών.
