Ο πρώτος τόμος, με συγγραφείς, τον Καθηγητή Εμμανουήλ Γ. Βαρβούνη και την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παναγιώτα Τζιβάρα, που είχε εκδοθεί αρχικά το 2009 και περιελάμβανε 332 έγγραφα, επανεκδόθηκε επικαιροποιημένος.
Ο δεύτερος τόμος, με συγγραφείς, τον Καθηγητή Εμμανουήλ Γ. Βαρβούνη και τον Αναπληρωτή Καθηγητή Παναγιώτη Τζουμέρκα, αποτελεί σημερινή έκδοση και περιλαμβάνει 150 έγγραφα.
Ο πρώτος τόμος περιλαμβάνει 241 σελίδες και ο δεύτερος 391, μεγάλου σχήματος, καθώς πέρα από την εισαγωγή και τα έγγραφα, συμπεριλαμβάνονται εκτενέστατα σχόλια, επιτομές των εγγράφων, ευρετήρια, και εκτενή επίσης βιβλιογραφία.
Τα έγγραφα του δίτομου έργου καλύπτουν τη χρονική περίοδο 1585-1928 και προέρχονται από κώδικες και λυτά έγγραφα:
- του Πατριαρχικού Αρχειοφυλακίου Κωνσταντινούπολης,
- της Αποστολικής Βιβλιοθήκης του Βατικανού,
- της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας,
- των Γενικών Αρχείων του Κράτους-Αρχείων Σάμου,
- της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας, και
- της Πατριαρχικής Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας,
καθώς τα έγγραφα του Οικουμενικού Θρόνου, ιδίως των πρώτων αιώνων μετά την άλωση του 1453, βρίσκονται σήμερα σε διάφορες, εκτός Πατριαρχείου, συλλογές.
Το δίτομο έργο έχει ενταχθεί στην εκδοτική σειρά “Επιστημονικών Μελετημάτων” του “Κέντρου Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών” της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου & Ικαρίας (αρ. 9, 10), και προλογίζεται από την Αυτού Θειοτάτην Παναγιότητα, Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, και τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σάμου & Ικαρίας, κ.κ. Ευσέβιο.
Αποτελεί, παραπληρωματική έρευνα της εκκλησιαστικής ζωής και παράδοσης στην Ηγεμονία της Σάμου, την οποία εξέδωσαν το 2022 σε ογκώδης επίσης τόμους, οι Καθηγητές Εμμανουήλ Γ. Βαρβούνης και Παναγιώτης Τζουμέρκας, με πηγές από το ηγεμονικό αρχείο των Γενικών Αρχείων του Κράτους-Αρχείων Σάμου.
Τα εκδιδόμενα, επανεκδιδόμενα, αποκαταστημένα και σχολιαζόμενα 482 έγγραφα, στις συνολικά 632 σελίδες του δίτομου έργου, αποτελούν μεγάλη συμβολή στη μελέτη της ιστορίας και της εκκλησιαστικής παράδοσης της Σάμου και της Ικαρίας, καθώς αποτελούν προϊόν μακροχρόνιας έρευνας που ξεκίνησε το 2002 ο Καθηγητής Εμμανουήλ Γ. Βαρβούνης, με σκοπό τη δημοσίευση και αξιοποίηση των βασικών πηγών της ιστορίας των νησιών – κυρίως της Σάμου -, τον φωτισμό πολλών σκοτεινών σημείων, και την αναθεώρηση σημαντικών τμημάτων της τοπικής ιστορίας από τον 16ο έως τον 20ο αιώνα.
Πρόκειται, λοιπόν, για έργο υποδομής, θεμελιώδες και βασικό, προϊόν πολύμοχθης και πολύχρονης έρευνας, που αξίζει να μελετηθεί και να αξιοποιηθεί αναλόγως από τη σχετική επιστημονική έρευνα.
