Ανεμογεννήτριες στη Θράκη: Επιτακτική ανάγκη η διασφάλιση της ορθής διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησής τους

Όπως φαίνεται από την εγκατάσταση αιολικών σταθμών στη Θράκη, η διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης δεν διασφαλίζει την εναρμόνιση των κλιματικών στόχων με τους στόχους προστασίας της φύσης.

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία από τις σοβαρότερες, περιβαλλοντικές και όχι μόνο, προκλήσεις, με τις οποίες είμαστε σήμερα αντιμέτωποι. Η αντιμετώπισή της θα πρέπει να είναι προτεραιότητα τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο. Ένα σημαντικό εργαλείο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της συμμετοχής των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο ενεργειακό μείγμα· και οι αιολικοί σταθμοί παραγωγής αιολικής ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) αποτελούν μια από τις δημοφιλέστερες μορφές ΑΠΕ. Πρόσφατα ο υπουργός περιβάλλοντος δήλωσε ότι έως το 2022 θα φτάσουμε το 50% συμμετοχής των ΑΠΕ στο μείγμα και θα επιτύχουμε τέσσερα χρόνια νωρίτερα τον στόχο για 60% που έχει τεθεί για το 2030, ο οποίος θα αναθεωρηθεί για 70%. Προς αυτή την κατεύθυνση η νομοθεσία προβλέπει επιτάχυνση διαδικασιών για τη διευκόλυνση αδειοδότησης των ΑΠΕ. Εκατοντάδες αιτήσεις υποβάλλονται για περιβαλλοντική αδειοδότηση αιολικών σταθμών με ιδιαίτερα έντονο ενδιαφέρον στις χαρακτηρισμένες από το ισχύον χωροταξικό πλαίσιο περιοχές αιολικής προτεραιότητας, όπως η Θράκη.

Ωστόσο, οι αιολικοί σταθμοί, εκτός από ωφέλειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, έχουν και αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον οι οποίες έχουν διατυπωθεί στη διεθνή βιβλιογραφία και έχουν αναγνωριστεί από παγκόσμιους οργανισμούς, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Διεθνείς Περιβαλλοντικές Συμβάσεις, ακόμη και από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή. Οι επιπτώσεις αφορούν τα πουλιά και ειδικότερα τα αρπακτικά, τις νυχτερίδες και τους οικοτόπους που προστατεύονται από την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Συνεπώς η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης είναι το μοναδικό νομικό εργαλείο που διασφαλίζει ότι η χωροθέτηση και εγκατάσταση αιολικών σταθμών δεν θα επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις σε προστατευόμενα είδη και οικοτόπους.

Στην περίπτωση της Θράκης που είναι ήδη επιβαρυμένη από την εγκατάσταση εκατοντάδων ανεμογεννητριών, δυστυχώς η υφιστάμενη διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης ουδόλως μας καθησυχάζει ότι θα πετύχει να αποφευχθούν οι αρνητικές επιπτώσεις.

Η ορθή διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης βάλλεται από:

• Την επιτάχυνση των διαδικασιών για την αδειοδότηση των ΑΠΕ βάσει της πρόσφατης νομοθεσίας.

Μόνο μέσα σε έναν χρόνο (Ιούνιος 2021 – Ιούνιος 2022) έχουν εκδοθεί από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) περίπου 400 άδειες παραγωγής για αιολικούς σταθμούς σε Έβρο και Ροδόπη, ενώ σε διάστημα 8 μηνών έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης (έναρξη γνωμοδοτήσεων, αξιολόγηση και αναμονή απόφασης) για 28  από τους 400 αιολικούς σταθμούς δηλαδή για 243 ανεμογεννήτριες. Η διοίκηση καλείται να συλλέξει σε υπερβολικά πιεστικούς χρόνους, γνωμοδοτήσεις από αρμόδιους φορείς και τις απόψεις του κοινού από τη δημόσια διαβούλευση και να εκδώσει απόφαση, ενώ οι φορείς σε αυτούς τους σύντομους χρόνους πρέπει να εξετάσουν πλήθος μελετών και να εκφέρουν γνώμη βάσει στοιχείων και επιχειρημάτων. Συχνά παρατηρείται οι προθεσμίες να λήγουν και η διοίκηση να πρέπει να αποφασίσει ελλείψει αυτών. Το γεγονός ότι οι γνωμοδοτούντες φορείς και οι αδειοδοτούσες αρχές λειτουργούν με ελλιπές προσωπικό, σε συνδυασμό με τον μεγάλο αριθμό αιτήσεων έργων για αδειοδότηση, δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

• Τους ελιγμούς των επενδυτών προκειμένου να διασφαλίσουν την άδεια εγκατάστασης και λειτουργίας νέων αιολικών σταθμών.

Σε πολλές περιπτώσεις ένας αιολικός σταθμός κατακερματίζεται και υποβάλλεται για αδειοδότηση ως πολλαπλά μικρότερα έργα («σαλαμοποίηση», με σκοπό την «ελάφρυνση» της αδειοδοτικής διαδικασίας και εξασφάλιση της έγκρισης του έργου λόγω αλλαγής του έργου σε χαμηλότερη κατηγορία). Με αυτή την τακτική, πέραν των περισσότερων φακέλων για εξέταση, στις περιπτώσεις που ο κατακερματισμός γίνεται αντιληπτός, ζητείται επανυποβολή τους ως ένα έργο και η διαδικασία ξεκινά από την αρχή αυξάνοντας τον γραφειοκρατικό φόρτο. Η πλέον πιεστική κατάσταση παρατηρείται όταν οι αιολικοί σταθμοί που είχαν απορριφθεί στο παρελθόν γιατί κρίθηκε από τη διοίκηση ότι θα επιφέρουν αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, υποβάλλονται εκ νέου στις ίδιες γεωγραφικές θέσεις με διαφοροποίηση του αριθμού και του τύπου των ανεμογεννητριών ως αίτηση για έναν νέο, διαφορετικό αιολικό σταθμό. Η επιμονή αυτή που καταδεικνύει ότι οι αποφάσεις της διοίκησης και οι αποδεδειγμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις δεν γίνονται δεκτές ή κατανοητές, βάλλει την ίδια τη διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης και πιέζει αφόρητα τη διοίκηση επαναφέροντας ξανά και ξανά το ίδιο έργο ελαφρώς διαφοροποιημένο για αδειοδότηση. Π.χ., παρά την απόρριψη αδειοδότησης τριών ΑΣΠΗΕ στην περιοχή Μελία-Κοίλα του Έβρου το 2020 λόγω των σημαντικών επιπτώσεων που αναμένονταν να έχουν στην περιοχή, και ενώ εκκρεμεί η έκδοση αποφάσεων από το ΣτΕ κατόπιν αιτήσεων ακύρωσης κατά των απορρίψεων, η επενδύτρια εταιρία υπέβαλε νέες αιτήσεις για τις ίδιες θέσεις η οποίες εξετάζονται αυτή την περίοδο ώστε να αποφασιστεί εκ νέου η έγκριση ή απόρριψη τους.

«Ο μεγάλος αριθμός αιτήσεων για περιβαλλοντική αδειοδότηση αιολικών σταθμών, σε συνδυασμό με την πίεση για γρήγορες διαδικασίες, και λαμβάνοντας υπ’ όψη την εξαιρετικής σημασίας για τα πουλιά περιοχή της Θράκης, οδηγούν σε κίνδυνο λήψης λανθασμένων αποφάσεων και αύξηση των ήδη καταγεγραμμένων επιπτώσεων. Η απόφαση για την αδειοδότηση ενός αιολικού σταθμού πρέπει να λαμβάνεται έπειτα από προσεκτική εξέταση και πέραν πάσης αμφιβολίας ότι το έργο δεν θα έχει επιπτώσεις στα προστατευόμενα πουλιά και οικοτόπους», τονίζει ο Λευτέρης Καψάλης, επιστημονικός συνεργάτης της Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας της Θράκης (ΕΠΒΘ).

Η Θράκη είναι παγκοσμίως γνωστή για τη σημασία της για τα προστατευόμενα σπάνια πουλιά και ειδικότερα τα αρπακτικά. Είναι επίσης γνωστή για το μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον για την εγκατάσταση αιολικών σταθμών. Μόνο στη Ροδόπη και στον Έβρο λειτουργούν ήδη 276 ανεμογεννήτριες και επιπλέον 165 έχουν αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά (σύνολο 441), ενώ σύμφωνα με τη ΡΑΕ εκατοντάδες ακόμη βρίσκονται ένα στάδιο πριν την περιβαλλοντική αδειοδότηση (1.150 ανεμογεννήτριες με άδεια παραγωγής). Οι περισσότεροι αιολικοί σταθμοί στη Θράκη χαρακτηρίζονται από μη ορθό σχεδιασμό καθώς αδειοδοτήθηκαν βάσει ελλιπών μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Αποτέλεσμα είναι έως σήμερα, στον Έβρο και τη Ροδόπη να έχουν καταγραφεί 25 νεκρά αρπακτικά πουλιά λόγω πρόσκρουσης στις ανεμογεννήτριες (μεταξύ των οποίων 13 γύπες), περισσότερα από 100 πουλιά μικρότερων ειδών και εκατοντάδες νυχτερίδες. Δεδομένης της δυσκολίας εντοπισμού των θυμάτων όταν αυτά πέφτουν σε μεγάλη απόσταση από τις ανεμογεννήτριες ή σε περιοχές με πυκνή βλάστηση, στην πραγματικότητα τα θύματα είναι ακόμη περισσότερα.

«Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί πολλά περιστατικά πρόσκρουσης σπάνιων πουλιών σε ανεμογεννήτριες, μεταξύ αυτών 8 όρνια και 5 μαυρόγυπες, για την προστασία των οποίων γίνονται διασυνοριακές προσπάθειες μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων για δεκαετίες. Ακόμη και τα «έξυπνα» αυτοματοποιημένα συστήματα που εγκαθίστανται στις ανεμογεννήτριες για την αποτροπή των προσκρούσεων, δεν επαρκούν για να μην έχουμε θύματα. Ήδη στη Θράκη έχουν καταγραφεί δύο προσκρούσεις, ενός μαυρόγυπα και ενός σφηκιάρη, σε ανεμογεννήτριες εφοδιασμένες με τέτοια συστήματα», αναφέρει η Δώρα Σκαρτσή, διαχειρίστρια της ΕΠΒΘ.

Οι πιεστικές συνθήκες ανάπτυξης νέων εκατοντάδων ανεμογεννητριών στη Θράκη δυσκολεύουν αφόρητα την ορθή διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης με αποτέλεσμα οι πολίτες να μην νοιώθουν ασφαλείς ότι αυτό το νομικό εργαλείο θα διασφαλίσει την προστασία της φυσικής κληρονομιάς της Θράκης.

Η θεσμοθέτηση δικλείδων για την εκπόνηση της δέουσας εκτίμησης των επιπτώσεων των έργων αυτών και την ορθή εφαρμογή της αδειοδοτικής διαδικασίας πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για την Πολιτεία ώστε να εξασφαλιστεί η εναρμόνιση των κλιματικών στόχων με τους στόχους προστασίας της φύσης.

Λίγα λόγια για την Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας της Θράκης (ΕΠΒΘ)

Η Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας της Θράκης (ΕΠΒΘ) είναι μια νεοσύστατη (από τον Σεπτέμβριο του 2020) περιβαλλοντική οργάνωση που δραστηριοποιείται στην περιφέρεια της Θράκης εστιάζοντας κυρίως στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές Έβρου και Ροδόπης. Βασικός στόχος της είναι η προστασία της θρακικής φύσης με έμφαση στα αρπακτικά πουλιά ως δείκτες καλής κατάστασης της βιοποικιλότητας. Κατέχει επιστημονική κατάρτιση, εργαλεία και εμπειρία δεκαετιών στη διαχείριση καινοτόμων προγραμμάτων προστασίας της φύσης, και βαθιά γνώση της αξίας της περιοχής και των προκλήσεων που αντιμετωπίζει, καθώς τα στελέχη της προέρχονται από το μακρόχρονο πρόγραμμα που υλοποιούσε στην περιοχή το WWF Ελλάς έως το 2022.