MED-5: Κατ΄ αρχάς “όχι”, στο υπό διαπραγμάτευση νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση

Η διαμόρφωση ενιαίας στάσης και η προώθηση κοινών θέσεων και προτάσεων στη διαπραγμάτευση για το νέο ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, ήταν το αποτέλεσμα της πρώτης διάσκεψης των αρμόδιων Υπουργών των μεσογειακών χωρών πρώτης υποδοχής της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής κρίσης, MED-5 (Ελλάδας, Κύπρου, Ιταλίας, Ισπανίας, Μάλτας), στην Αθήνα.

Οι αρμόδιοι Υπουργοί των προαναφερθέντων χωρών διαπιστώνουν οτι “στην παρούσα μορφή του το Σύμφωνο δεν παρέχει επαρκείς διαβεβαιώσεις στα κράτη-μέλη της πρώτης γραμμής”, και τονίζοντας οτι “δεν μπορεί να υπάρξει καμία ρεαλιστική συμφωνία χωρίς τη συγκατάθεση των κρατών-μελών που φέρουν το μεγαλύτερο βάρος”, διαμηνύουν: “Δεν συμφωνείται τίποτα μέχρι να συμφωνηθούν όλα”.

Ολόκληρη η κοινή δήλωσή τους με την οποία καταθέτουν και τις κοινές προτάσεις τους:

“Εμείς, οι Υπουργοί Εσωτερικών και Μετανάστευσης, της Κύπρου, της Ιταλίας, της Μάλτας, της Ισπανίας και της Ελλάδας, συναντηθήκαμε στην Αθήνα στις 19 και 20 Μαρτίου 2021 για να συζητήσουμε διεξοδικά τα διάφορα σημεία του προτεινόμενου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, και να αποκρυσταλλώσουμε περαιτέρω τη διαπραγματευτική μας θέση.

Έξι μήνες μετά την επίσημη έναρξη της διαπραγμάτευσης για το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, και σε συνέχεια μιας σειράς κοινών έγγραφων θέσεων των χωρών μας, οι κύριες ανησυχίες μας παραμένουν.

Συνεχίζουμε να διαπιστώνουμε σημαντικές ανισορροπίες στα προτεινόμενα νομοθετικά κείμενα τα οποία απέχουν κατά πολύ από τα να διέπονται από την «αρχή της αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής βαρών», όπως διατυπώνεται στο άρθρο 80 της Σύμβασης Λειτουργίας της Ε.Ε.

Στο πλαίσιο αυτό, επαναλαμβάνουμε την έκκλησή μας υπέρ μιας αναγκαίας πραγματικής ισορροπίας μεταξύ αλληλεγγύης και ευθύνης, καθώς στην παρούσα μορφή του το Σύμφωνο δεν παρέχει επαρκείς διαβεβαιώσεις στα κράτη-μέλη της πρώτης γραμμής.

Γνωρίζουμε την πολυπλοκότητα των εν λόγω ζητημάτων, και αναγνωρίζουμε τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καθώς και της προηγούμενης και τρέχουσας Προεδρίας της Γερμανίας και της Πορτογαλίας να συνεργαστούν εποικοδομητικά με όλα τα κράτη-μέλη επιδιώκοντας την εξεύρεση δίκαιων και βιώσιμων λύσεων.

Σε αυτό το πνεύμα, σήμερα επαναβεβαιώνουμε τις θέσεις μας, ως εξής:

• Μόνο με την αύξηση της συνεργασίας με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης θα μπορέσουμε να αποτρέψουμε τις πρωτογενείς και δευτερογενείς μετακινήσεις, τη λαθραία διακίνηση μεταναστών, την εμπορία ανθρώπων, την απώλεια ανθρώπινων ζωών, καθώς και να προωθήσουμε αποτελεσματικά επιστροφές. Πρέπει να στηρίξουμε τις τρίτες χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά μας σύνορα στον τομέα της ανάπτυξης ικανοτήτων, στη διαχείριση της μετανάστευσης, στην καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και του λαθρεμπορίου (σύμφωνα με την υπουργική διάσκεψη ΕΕ-Αφρικής 2020 για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης, την οποία φιλοξένησε η Ιταλία), στον έλεγχο των συνόρων και το άσυλο.
• Χαιρετίζουμε την πρωτοβουλία της Πορτογαλικής Προεδρίας για εντατικοποίηση του έργου μας με τα κράτη της βόρειας Αφρικής και την πρωτοβουλία Team Europe που ξεκίνησε η Ισπανία μαζί με την Επιτροπή για τις χώρες της Ατλαντικής οδού. Πρέπει επίσης να δώσουμε προτεραιότητα στη συνεργασία μας με τις χώρες του Δρόμου του Μεταξιού και την περιοχή του Σαχέλ. Επιπλέον, θα πρέπει να επιδιώξουμε την καθιέρωση στενότερου διαλόγου με τις γειτονικές χώρες κατά μήκος της διαδρομής της Ανατολικής Μεσογείου και των Δυτικών Βαλκανίων, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η κοινή δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας του 2016 εφαρμόζεται πλήρως και με συνέπεια στο σύνολό της τόσο από την Ε.Ε. όσο και από την Τουρκία, προς όλα τα κράτη-μέλη, αδιακρίτως υπό σαφείς όρους και μηχανισμό παρακολούθησης.
• Ταυτόχρονα, πρέπει να παραμείνουμε επικεντρωμένοι στον αποφασιστικό και αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., με την υποστήριξη του FRONTEX όταν χρειάζεται. Θα πρέπει να δοθεί έμφαση, αντί των προτεινόμενων συνοριακών διαδικασιών, στη διαχείριση των συνόρων, μέσω της ενισχυμένης επιτήρησης και πρόληψης των παράνομων διελεύσεων.
• Το Σύμφωνο επικεντρώνεται κυρίως στην ευθύνη των κρατών-μελών της πρώτης γραμμής που είναι ήδη εκτεθειμένα σε δυσανάλογες πιέσεις, ενώ ο μηχανισμός αλληλεγγύης παραμένει αβέβαιος όσον αφορά την υιοθέτηση των εκτελεστικών πράξεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και εθελοντικός όσον αφορά τις μετεγκαταστάσεις.
• Αν και χαιρετίζουμε την αναγνώριση της ιδιαιτερότητας των αποβιβάσεων μετά από επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, πρέπει να εγγυηθούμε ότι θα υπάρξει αποτελεσματική ευρωπαϊκή αλληλεγγύη έναντι όλων των μεταναστών και αιτούντων άσυλο, ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο έφθασαν στο έδαφος της Ε.Ε., έχοντας κατά νου την ανάγκη θέσπισης ενός αυτόματου και υποχρεωτικού μηχανισμού μετεγκατάστασης.
• Η ήδη δυσμενής κατάσταση των κρατών-μελών της πρώτης γραμμής, θα επιδεινωθεί περαιτέρω λόγω του προτεινόμενου κανονισμού διαλογής και του υποχρεωτικού χαρακτήρα των προβλεπόμενων συνοριακών διαδικασιών ασύλου και επιστροφής. Πιστεύουμε ότι οι λύσεις που βασίζονται στο πλάσμα δικαίου ότι οι αιτούντες άσυλο δεν έχουν εισέλθει στην Ε.Ε. πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας, αγνοούν την πραγματικότητα επί του εδάφους όσον αφορά τις διαδικασίες και τις προθεσμίες που προτείνονται, και επιβαρύνουν δυσανάλογα τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., τα οποία δεν μπορούν να μετατραπούν σε κλειστές ζώνες διέλευσης.
• Επιπλέον, είναι σημαντικό για όλα τα κράτη-μέλη, αλλά ιδίως για τα κράτη-μέλη πρώτης γραμμής, να θεσπίσουν έναν κεντρικό ευρωπαϊκό μηχανισμό επιστροφών, ο οποίος θα συντονίζεται από την Επιτροπή και θα υποστηρίζεται από σχετικούς οργανισμούς της Ε.Ε., όπως ο FRONTEX, με στόχο τη διευκόλυνση των επιστροφών κατόπιν αιτήματος των ενδιαφερόμενων κρατών-μελών.
• Η πρόταση αναδοχής επιστροφών είναι καινοτόμος και μπορεί να είναι χρήσιμη στο ευρύτερο πλαίσιο μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής επιστροφών. Ωστόσο, ο μηχανισμός της αναδοχής επιστροφών είναι από μόνος του ανεπαρκής για την επίτευξη γρήγορων και αποτελεσματικών επιστροφών, τόσο λόγω της διαδικαστικής πολυπλοκότητάς του, όσο και επειδή το σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τη θεσμοθέτηση μιας ισχυρής κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής επιστροφών. Επιπλέον, τα κράτη-μέλη πρώτης γραμμής θα επιβαρυνθούν με τη σώρευση μεγάλου αριθμού επαναπατριζόμενων μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας εντός της προτεινόμενης οκτάμηνης περιόδου. Ως εκ τούτου, πιστεύουμε ότι μια συνολική απλοποιημένη διαδικασία θα βελτίωνε την αποτελεσματικότητά της αναδοχής ως υποστηρικτικό εργαλείο.
• Τέλος, δεδομένου ότι οι προτάσεις της Επιτροπής είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους από νομική, πρακτική και κυρίως πολιτική άποψη, κάθε μία από αυτές θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης μαζί με τις άλλες, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνοχή μεταξύ τους, στο πνεύμα ότι “δεν συμφωνείται τίποτα μέχρι να συμφωνηθούν όλα”.

Παραμένουμε προσηλωμένοι στην προσπάθεια εξεύρεσης βιώσιμων και συντονισμένων λύσεων στις κοινές μας προκλήσεις, με βάση τα θετικά στοιχεία του προτεινόμενου Συμφώνου. Δεν μπορεί να αναμένεται από τα κράτη-μέλη της πρώτης γραμμής να σηκώσουν μόνα τους το βάρος της μεταναστευτικής πίεσης που αφορά και επηρεάζει την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της.

Ευχαριστούμε την Ελλάδα για την ευγενική φιλοξενία αυτής της πρώτης Υπουργικής Συνάντησης της ομάδας Med-5 στην Αθήνα, και είμαστε έτοιμοι να εντείνουμε τον συντονισμό μας, καθώς πιστεύουμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει καμία ρεαλιστική συμφωνία χωρίς τη συγκατάθεση των κρατών-μελών που φέρουν το μεγαλύτερο βάρος“.

ΔΗΛΩΣΕΙΣ

• Νότης Μηταράκης, Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Ελλάδος

“Με ιδιαίτερη χαρά καλωσορίζω στην Αθήνα τους Υπουργούς Εσωτερικών & Μετανάστευσης της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Μάλτας και της Κύπρου. Τις χώρες του Νότου που σηκώσαμε και σηκώνουμε δυσανάλογο βάρος, της Ευρωπαϊκής μεταναστευτικής κρίσης. Συζητήσαμε τις κοινές προκλήσεις και τις κοινές μας προτάσεις, στο  πλαίσιo της διαπραγμάτευσης για το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης & Ασύλου. Απαραίτητο για να προχωρήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση στην μετά Δουβλίνο εποχή, καθώς εμφανώς οι συνθήκες και οι ανάγκες μας έχουν μεταβληθεί. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι συζητάμε σήμερα σε ένα διαφορετικό περιβάλλον, καθώς η χώρα μας, με την συμβολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει προχωρήσει στην ανάκτηση του ελέγχου, της μεταναστευτικής κρίσης. Τα προβλήματα των χωρών πρώτης υποδοχής αναγνωρίζονται από όλα τα Κράτη – Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά αυτό τώρα, πρέπει να αποτυπωθεί στο νέο Σύμφωνο. Το προτεινόμενο νέο σύμφωνο είναι μια αξιόλογη προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.  Οι προτάσεις αυτές ωστόσο δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις ανησυχίες των μεσογειακών χωρών, αυτών δηλαδή που αποτελούν τις κύριες πύλες εισόδου μεταναστευτικών ροών προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ειδικά ως προς την έλλειψη ισορροπίας μεταξύ των σαφών υποχρεώσεων που προβλέπονται για τα κράτη πρώτης υποδοχής και τον αβέβαιο μηχανισμό αλληλεγγύης που δεν εξασφαλίζει το απαραίτητο ύψος έμπρακτης και αποτελεσματικής ισοκατανομής των προσφύγων και μεταναστών. Από τη μία, οι υποχρεώσεις είναι αυστηρές και λεπτομερείς ενώ, από την άλλη πλευρά, οι διατάξεις αναφορικά με την αλληλεγγύη έχουν λιγότερο δεσμευτικό χαρακτήρα και ένα δυσκίνητο μηχανισμό εφαρμογής. Εμείς αναλαμβάνουμε υπεύθυνα τις υποχρεώσεις μας ως χώρες πρώτης υποδοχής. Τα υπόλοιπα κράτη-μέλη πρέπει μετά να μας στηρίξουν στο θέμα της δίκαιης κατανομής των μεταναστών. Δεν μπορούν οι χώρες μας και να προστατεύουν τα σύνορα, και να σηκώνουν δυσανάλογο βάρος, ειδικά στις ακριτικές περιοχές, και να εξετάζουν τις αιτήσεις ασύλου, και να φιλοξενούν τους αιτούντες άσυλο, και να παρέχουν προστασία στους ευάλωτους, και να επιστρέφουν όσους δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας και να εντάσσουν τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες. Η ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων μας αποτελεί πρωταρχικό μας στόχο. Τα οποία προστατεύουμε σύμφωνα με το Διεθνές & Ευρωπαϊκό Δίκαιο και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Το νέο Σύμφωνο πρέπει να εξασφαλίσει τον αποτελεσματικό διαχωρισμό προσφύγων με παράτυπους μετανάστες και να εξασφαλίσει τις ταχείες απελάσεις όσων δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας. Εξασφαλίζοντας η Ευρωπαϊκή Ένωση, την αγαστή συνεργασία των χωρών προέλευσης και την ορθή εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας. Ειδικά τα νησιά του Αιγαίου, βιώσαν δύσκολες καταστάσεις τα προηγούμενα χρόνια. Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι το Νέο Σύμφωνο δεν θα επιτρέψει ποτέ φαινόμενα δομών όπως η Μόρια. Με έντονο υπερπληθυσμό. Αλλά αντίθετα θα προβλέπει ταχύτερες διαδικασίες και ασφαλείς δομές φιλοξενίας, προς όφελος όλων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει ευγνωμοσύνη στους ακρίτες, στους νησιώτες, τα δικαιώματα των οποίων καταφανώς επηρεάστηκαν από την κρίση, αλλά δεν αναγνωρίζονται επαρκώς από όλους. Σήμερα, σχεδιάζουμε ένα καλύτερο “αύριο” για τις χώρες μας. Ένα αύριο που θα διεκδικήσουμε μετ’ επιτάσεως στις διαπραγματεύσεις των επόμενων μηνών. Το Νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο πρέπει να συμπεριλάβει βασικές βελτιώσεις σε σύγκριση με το ισχύον. Όπως αυτές περιγράφονται στο κοινό ανακοινωθέν της διάσκεψης των Αθηνών”.

• Fernando Gomez, Υπουργός Εσωτερικών Ισπανίας

“Αυτή η συνάντηση που πραγματοποιούμε στην Ελλάδα είναι απαραίτητη / βασική για να ενισχύσουμε τη διαπραγματευτική μας θέση, να διατηρήσουμε την ένωση μας και να μιλήσουμε με μία φωνή για την υπεράσπιση των συμφερόντων των χωρών πρώτης εισόδου. Η Ισπανία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Κύπρος και η Μάλτα είναι μαζί για την υπεράσπιση μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής μετανάστευσης, ασύλου και συνόρων που σέβεται τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ. Το τελευταίο συνεπάγεται ότι το μελλοντικό σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου πρέπει να περιστρέφεται γύρω από την αρχή της αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής ευθυνών, όπως ορίζεται στο άρθρο 80 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θεωρούμε επίσης ότι η εξωτερική διάσταση της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής πρέπει να ενισχυθεί μέσω μιας αποτελεσματικής συνεργασίας με χώρες προέλευσης και διέλευσης. Η εμπειρία της Ισπανίας καθώς και των υπόλοιπων χωρών αυτής της συνάντησης / συνόδου αποδεικνύει ότι αυτή είναι η πιο αποτελεσματική φόρμουλα για την πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης. Μόνο με την αύξηση της συνεργασίας με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης μπορούμε να αποτρέψουμε τις παράνομες αφίξεις, το λαθρεμπόριο μεταναστών και την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Παραμένουμε δεσμευμένοι στο να βρούμε βιώσιμες λύσεις. Ωστόσο, ένας δίκαιος καταμερισμός ευθύνης είναι απαραίτητος. Δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά καθήκον των χωρών πρώτης γραμμής.”

• Luciana Lamorgese, Υπουργός Εσωτερικών Ιταλίας

“Ευχαριστούμε την Ελλάδα που φιλοξένησε την πρώτη αυτή Υπουργική Διάσκεψη Med-5 στην Αθήνα, με τη συμμετοχή και των ομολόγων μου από την Κύπρο, τη Μάλτα και την Ισπανία. Όλοι μαζί είμαστε έτοιμοι να εντείνουμε τον συντονισμό μας  για να συνεισφέρουμε, με ενότητα και με πνεύμα  εποικοδομητικό, στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις  για το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο. Στις διαπραγματεύσεις για το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, εξακολουθούν να υφίστανται στοιχεία ανισορροπίας ανάμεσα στα μέτρα ευθύνης και τα μέτρα αλληλεγγύης. Για το λόγο αυτό, σε μια τόσο λεπτή στιγμή, είναι επιτακτική η ανάγκη τα Κράτη της Μεσογείου να διατηρήσουν ένα ενιαίο μέτωπο ώστε να καθοδηγήσουν, σε πνεύμα συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλα τα Κράτη μέλη, τις διαπραγματεύσεις για το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Έξι μήνες μετά την επίσημη έναρξη των διαπραγματεύσεων για ένα νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο και  αφού έχουμε παρουσιάσει διάφορα έγγραφα σχετικά με την κοινή θέση των χωρών μας, οι βασικές μας ανησυχίες εξακολουθούν να υφίστανται». Γνωρίζουμε την πολυπλοκότητα των εν λόγω ζητημάτων και εκτιμούμε τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και αυτή των προηγουμένων και των νυν Προεδριών – της Γερμανίας και της Πορτογαλίας- που αποσκοπεί σε μια εποικοδομητική συνεργασία με όλα τα Κράτη μέλη φιλοδοξώντας να βρεθούν βιώσιμες λύσεις. Σε αυτό το πνεύμα, εδώ στην Αθήνα, σήμερα, επαναδιατυπώνουμε τις θέσεις μας, επιβεβαιώνοντας πως: -μονάχα εάν ενισχύσουμε τη συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης θα μπορέσουμε να αποτρέψουμε την πρωτογενή και δευτερογενή μετακίνηση, την παράνομη διακίνηση και εμπορία μεταναστών και την απώλεια ανθρώπινων ζωών, αλλά και να προωθήσουμε πραγματικούς  επαναπατρισμούς. -το Σύμφωνο επικεντρώνεται στενά στην ευθύνη των Κρατών μελών της πρώτης γραμμής που ήδη βρίσκονται εκτεθειμένες σε δυσανάλογες πιέσεις, ενώ οι μηχανισμοί αλληλεγγύης παραμένουν ασαφείς  σε ό,τι αφορά στην ουσιαστική υιοθέτηση των εκτελεστικών πράξεων εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εθελοντικοί σε ό,τι αφορά στην επανεγκατάσταση. Είναι σημαντικό όλα τα Κράτη μέλη, αλλά κυρίως εκείνα της πρώτης γραμμής, να θεσπίσουν έναν Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Επαναπατρισμού που θα διοικείται σε κεντρικό επίπεδο, και τον οποίο  θα συντονίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και  θα στηρίζουν  oι αρμόδιοι οργανισμοί της Ε.Ε, όπως ο FRONTEX, ώστε να διευκολύνονται οι επαναπατρισμοί ύστερα από αίτηση των ενδιαφερόμενων Κρατών μελών. Θα συνεχίσουμε, όλοι μαζί, την προσπάθεια με εποικοδομητική διάθεση και προτάσεις για την εξεύρεση λύσεων στις κοινές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, λύσεις συντονισμένες και εφαρμόσιμες, ξεκινώντας με βάση τα θετικά σημεία του Συμφώνου που προτάθηκε”.

• Νίκος Νουρής, Υπουργός Εσωτερικών Κυπριακής Δημοκρατίας

“Φίλοι Υπουργοί, Αγαπητοί Φίλοι. Επιτρέψτε μου καταρχάς να ευχαριστήσω τον φίλο Υπουργό Νότη Μηταράκη και την Ελληνική Κυβέρνηση για την πρωτοβουλία, αλλά και την εξαιρετική φιλοξενία και διοργάνωση αυτής της συνάντησης των Μεσογειακών Υπουργών Εσωτερικών και Μετανάστευσης. Σήμερα τα κράτη πρώτης γραμμής, είχαμε την ευκαιρία να παρουσιάσουμε ο κάθε ένας ξεχωριστά τη διάσταση του προβλήματος στη χώρα του, αλλά και τις θέσεις μας επί του νέου Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη  Μετανάστευση και το Άσυλο. Δυστυχώς, για 4^η συνεχή χρονιά η Κύπρος καταγράφει μια ανεπιθύμητη πρωτιά. Είμαστε το κράτος μέλος με τις περισσότερες αιτήσεις ασύλου κατ’ αναλογία πληθυσμού, με τον αριθμό των αιτητών και κατόχων προστασίας να φτάνει πλέον το 4% της ημικατεχόμενης μας πατρίδας. Παρά τη  σημαντική στήριξη που μας παρέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου EASO, η Frontex και άλλοι συναφείς οργανισμοί, οι μεταναστευτικές πιέσεις που καλείται να διαχειριστεί η Κύπρος, ξεπερνούν κατά πολύ τον δίκαιο καταμερισμό βαρών. Σε καθημερινή βάση, αφικνούνται στα εδάφη της Δημοκρατίας μεγάλοι αριθμοί μεταναστών, μέσω παράνομων αφίξεων, κυρίως μέσω της πράσινης γραμμής, οι οποίες προωθούνται μέσω των κατεχομένων εδαφών μας προερχόμενοι από την Τουρκία. Μιας Τουρκίας που συνεχίζει να αρνείται πεισματικά να αναγνωρίσει και να συνεργαστεί με την Κυπριακή Δημοκρατία. Μόνο για τη  διετία 2019 – 2020 οι νέες αιτήσεις ασύλου έφτασαν τις 25,894 άτομα. Αυτή η οργανωμένη και συστηματική τουρκική προκλητική δραστηριότητα, η εργαλειοποίηση των μεταναστών, με ιδιαίτερη αναφορά στους Σύριους και η κατάχρηση από πλευράς Τουρκίας, πρέπει και οφείλει να απαντηθεί αποφασιστικά από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση στην επικείμενη σύνοδο κορυφής. Η χώρα μου καλείται να διαχειριστεί ένα υπέρμετρο, δυσανάλογο για το μέγεθος της βάρος, το οποίο δημιουργεί πολλαπλές προκλήσεις σε όλα τα επίπεδα. Όση προσπάθεια και αν καταβάλουμε, όσους πόρους και αν διαθέσουμε, εάν δεν υπάρξει μια συντονισμένη, δίκαιη και ισοζυγισμένη ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική που θα στηρίζεται στην αλληλεγγύη και τη δίκαιη κατανομή των βαρών, τόσο η Κύπρος όσο και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη πρώτης γραμμής, δεν θα μπορέσουν ν’ ανταποκριθούν. Είναι σαφές, ότι σε τέτοια περίπτωση, ζημιωμένη θα είναι ολόκληρη η Ένωση, όπως κατέδειξε η κρίση του 2015. Έχουμε λοιπόν μπροστά μας μια ξεκάθαρη πρόκληση. Επιβάλλεται να υπάρξει κατάληξη και συμφωνία στο νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, μια συμφωνία που θα διορθώνει τα λάθη του παρελθόντος, και θα δημιουργήσει ένα πραγματικά δίκαιο και αποτελεσματικό νέο σύστημα. Τα κράτη-μέλη πρώτης γραμμής, παραμένουν δεσμευμένα στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους, ως φύλακες των συνόρων της ΕΕ. Ανάλογη θα πρέπει να είναι και η στάση των υπολοίπων εταίρων μας. Σαφώς, θα συνεχίσουμε να καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για βελτίωση των υποδομών μας και καλύτερο συντονισμό των υπηρεσιών. Εντούτοις, είναι σαφές ότι η διαχείριση του μεταναστευτικού οφείλει να τύχει κεντρικής διαχείρισης. Πέραν από τις δικές μας υποχρεώσεις που συνίστανται στην καλύτερη δυνατή οργάνωση των υπηρεσιών και των υποδομών μας, στο νέο σύμφωνο επιβάλλεται να ενταχθούν πρόνοιες για την από μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κεντρική διαπραγμάτευση με τρίτες χώρες της Αφρικανικής ηπείρου, της Μέσης Ανατολής αλλά και των εγγύς Ασιατικών χωρών όπως η Ινδία, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές για την επίτευξη συμφωνιών επιστροφής και επανεγκατάστασης των υπηκόων τους. Οι χώρες με τις οποίες θα προωθηθούν ανάλογες συμφωνίες θα πρέπει να δεσμευτούν για την τήρηση τους απέναντι σε όλα τα κράτη μέλη με αυστηρές κυρώσεις στο ενδεχόμενο μη συμμόρφωσης των τρίτων χωρών. Την ίδια ώρα η Τουρκία πρέπει  και οφείλει να τηρήσει τις δικές της υποχρεώσεις στη βάση των όσων διαλαμβάνει η συμφωνία και η δήλωση του 2016. Ιδιαίτερα για την Κύπρο, η Τουρκία οφείλει να συνεργαστεί και να αποδεχτεί επιτήρηση από την Frontex των νοτίων παράλιων περιοχών της από τις οποίες εκκινούν καθημερινά σκάφη με παράνομους μετανάστες. Όσον αφορά τα θέματα αλληλεγγύης και υπευθυνότητας, ο διάλογος φαίνεται πως πρέπει να συνεχιστεί λόγω των σημαντικών διαφωνιών που καταγράφονται, κυρίως από χώρες που δεν αποδέχονται την αμοιβαιότητα. Είναι η θέση μας πως το σύμφωνο δεν θα πρέπει να αφεθεί να τελματωθεί εξαιτίας αυτής της παραμέτρου. Θα πρέπει να υπάρξει προώθηση ενδιάμεσων λύσεων, όπως των επιδοτούμενων επιστροφών. Τέλος η Κύπρος διεκδικεί την εφαρμογή του δικαιώματος της για άσκηση αποτελεσματικής επιτήρησης της πράσινης γραμμής, που πηγάζει από τον σχετικό Κανονισμό, χωρίς όμως αυτή να αναγνωρίζεται σαν το σύνορο της χώρας, αφού πρόκειται για την γραμμή κατάπαυσης του πυρός. Η Κύπρος παραμένει στοχοπροσηλωμένη στην κατάληξη σε μια συμφωνία που θα ωφέλιμη για το σύνολο των κρατών-μελών, και σε αυτό το πλαίσιο, είμαστε διατεθειμένοι να επιδείξουμε την απαραίτητη ευελιξία. Εντούτοις, η εμπειρία του 2015 υποδηλώνει ότι αυτή η επιλογή είναι μονόδρομος. Θέση μας παραμένει ότι το νέο Σύμφωνο, θα πρέπει να διακρίνεται από τη δυνατότητα να καλύπτει και τις γεωπολιτικές ιδιαιτερότητες των κρατών-μελών, ιδιαίτερα αυτών που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Καταληκτικά θεωρώ ότι η σημερινή συνάντηση ήταν μια από τις πλέον εποικοδομητικές. Πολλές ευχαριστίες στον Νότη για την πρωτοβουλία. Ευχαριστώ επίσης τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Αντιπρόεδρο Σχοινά για τις δικές τους στοχευμένες παρεμβάσεις, αλλά και τους συναδέλφους Υπουργούς, την Luciana, τον Fernando και τον Byron. Είμαι βέβαιος ότι ο μεταξύ μας συντονισμός, θα δώσει νέα δύναμη στη φωνή των κρατών-μελών πρώτης γραμμής, και ότι μαζί θα καταφέρουμε να πετύχουμε ένα δίκαιο αποτέλεσμα για τους πολίτες μας, αλλά και την ΕΕ γενικά. Εύχομαι καλή συνέχεια σε όλους μας και καλή και ασφαλή επιστροφή στις πατρίδες μας”.

• Byron Camilleri, Υπουργός Εσωτερικών και Εθνικής Ασφάλειας Μάλτας

“Συναντιόμαστε σήμερα στην Αθήνα για να εδραιώσουμε και να επιβεβαιώσουμε τη θέση των πέντε Μεσογειακών χωρών πρώτης γραμμής που έχουν τις ίδιες προκλήσεις, οι οποίες σχετίζονται με παράνομη μετανάστευση. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Πρωθυπουργό κ. Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Υπουργό Μετανάστευσης κ. Μηταράκη,  που μας φιλοξένησαν εδώ στην Αθήνα με σκοπό να  στείλουμε ένα ισχυρότερο μήνυμα υπέρ της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και της σημασίας της αμφισβήτησης του status quo για τη μετανάστευση. Όλοι μας αναγνωρίζουμε την πραγματική προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να φέρει όλα τα κράτη μέλη μαζί πίσω από ένα νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Αυτό σίγουρα δεν είναι ένα εύκολο έργο και κάνουμε ό, τι μπορούμε προκειμένου να καρποφορήσει μέσα από τις συζητήσεις για το νέο σύμφωνο. Σήμερα, έξι μήνες μετά την παρουσίαση του Συμφώνου, ζητούμε και πάλι μια ρεαλιστική και ισορροπημένη προσέγγιση μια προσέγγιση που τελικά θα χρησιμεύει για τη βελτίωση της κατάστασης σε αυτές τις χώρες που επηρεάζονται περισσότερο από την παράνομη μετανάστευση. Ας μην ξεχνάμε ότι έχουμε να διαχεριστούμε μετανάστες που προσπαθούν να φτάσουν στην ευρωπαϊκή ήπειρο, όχι μόνο με προορισμό της Μάλτας, της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Ισπανίας ή της Κύπρου. Είναι λοιπόν δίκαιο, η προσέγγιση της Ευρώπης σε αυτό το φαινόμενο να μπορεί να δίνει τη δέουσα σημασία στις ανάγκες των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν συνεχώς τις κρίσεις στα σύνορα της Ένωσης. Πιστεύω ότι οι παρούσες προτάσεις  υπολείπονται της επίτευξης της σωστής ισορροπίας μεταξύ αλληλεγγύης και ευθύνης. Ενώ τα κράτη μέλη πρώτης γραμμής θα επωμιστούν επιπλέον υποχρεώσεις δεν έχουμε επαρκείς εγγυήσεις ότι οι πρώτες χώρες θα λάβουν την αποτελεσματική υποστήριξη που δικαιούνται. Δυστυχώς, η μετεγκατάσταση μεταναστών από τις χώρες πρώτης εισόδου παραμένει σε μεγάλο βαθμό εθελοντική. Προτείνεται επίσης ότι μόνο συγκεκριμένες κατηγορίες αιτούντων άσυλο θα είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση – στην περίπτωση της Μάλτας, μόνο μια μειονότητα των μεταναστών που φτάνουν παράνομα μέσω της θάλασσας. Επιπλέον, το Σύμφωνο προτείνει διαδικασίες συνόρων οι οποίες είναι πρακτικά αδύνατο να εφαρμοστούν ακόμα και από τα μεγαλύτερα κράτη μέλη πρώτης γραμμής με θαλάσσια σύνορα, πόσο μάλλον από τα μικρά νησιωτικά κράτη όπως η Μάλτα και η Κύπρος. Οι πέντε χώρες που βρίσκονται εδώ μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στην αποτελεσματικότητα αυτού του Συμφώνου. Επειδή αντιμετωπίζουμε τη μετανάστευση κάθε μέρα. Υπάρχουν τρεις τρόποι αντιμετώπισης αυτού του ζητήματος – πρώτον, ενισχύοντας τη συνεργασία με χώρες transit για την αποτροπή της διέλευσης, διαταράσσοντας το επιχειρηματικό μοντέλο λαθρεμπόρων που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή μεταναστών που εμπιστεύονται τη ζωή τους στα χέρια τους. Δεύτερον, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα έχουν την ευθύνη τους προκειμένου να φέρουν εις πέρας το ρόλο τους με αποτελεσματικό τρόπο, μέσω της μετεγκατάστασης. Τέλος, φαίνεται ότι υπάρχει συναίνεση σχετικά με αυτό σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πρέπει να αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τις επιστροφές αιτούντων άσυλο που έχουν απορριφθεί, μέσω ενός ενιαίου μηχανισμού επιστροφών της Ευρώπης. Οι συζητήσεις που διεξάγουμε στην Αθήνα οδηγούν σε συγκεκριμένες συστάσεις για το τι μπορεί να γίνει εσωτερικά και εξωτερικά για να βελτιωθεί η κατάσταση.  Δεν μπορούμε πλέον να τιμωρούμαστε λόγω της γεωγραφικής μας θέσης. Δεν μπορούμε πλέον να τιμωρούμαστε επειδή σώζουμε ζωές στη θάλασσα. Ας ελπίσουμε ότι η κοινή θέση που επισημαίνουμε σήμερα θα αποτελέσει ένα ακόμη βήμα προς την κατεύθυνση επίτευξη συναίνεσης, συναίνεσης που βασίζεται στην κοινή λογική, τη δικαιοσύνη και την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στην πράξη”.