Οι Θράκες της Αργολίδας τίμησαν τα 97α “Ελευθέρια Θράκης”

Ο Σύλλογος Θρακών Αργολίδας «Η Θράκη» γιόρτασε για τρίτη συνεχόμενη χρονιά τα «Ελευθέρια Θράκης». Ο εορτασμός γίνεται εναλλάξ στο Ναύπλιο και στο Άργος. Το 2018 θα γίνει στο Άργος, στην αίθουσα Τέχνης και Πολιτισμού «Μέγας Αλέξανδρος».

Το ιστορικό Ναύπλιο, η πρωτεύουσα της Ελλάδας στα κρίσιμα χρόνια της αναγέννησης της χώρας, η σημερινή γοητευτική πόλη, τίμησε πανηγυρικά και με εντυπωσιακή συμμετοχή κόσμου τα 97α «Ελευθέρια» της Θράκης.

Δημιουργός της τιμητικής εκδήλωσης ήταν ο δυναμικός Σύλλογος Θρακών Αργολίδας «Η Θράκη», με την ενεργό συμπαράσταση της Περιφερειακής Ενότητας Αργολίδας.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 14 Μαΐου στον Δημοτικό Κινηματογράφο της πόλης. Παρέστησαν εκπρόσωποι της Μητρόπολης Αργολίδας, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Γκιόλας και της Νέας Δημοκρατίας  Γιάννης Αδριανός που απηύθυναν και χαιρετισμό (ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Γιάννης Μανιάτης που βρίσκονταν στο εξωτερικό, με τηλεφώνημά του συνεχάρη τον σύλλογο για την πρωτοβουλία του), η εκπρόσωπος της Περιφερειακής Ενότητας Αργολίδας Ελένη Παναγιωτοπούλου, ο αντιδήμαρχος του Δήμου Ναυπλιέων Κωνσταντίνος Ρούτουλας, ο υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων της Πανθρακικής Ομοσπονδίας Νότιας Ελλάδας (ΠΑ.Ο.Ν.Ε.) Γιώργος Σιαλάκης, και Θρακιώτες και Θρακιώτισες που διαμένουν στο Ναύπλιο και στο Άργος, αλλά και πολλοί φίλοι της Θράκης.

Την εκδήλωση χαιρέτισε ο Κομοτηναίος στην καταγωγή Πρόεδρος του Συλλόγου Θρακών Αργολίδας «Η Θράκη», Πέτρος Νταλιάνης, περιγράφοντας τις προσπάθειες του συλλόγου να διατηρήσει τις παραδόσεις της Θράκης, να αναδείξει τον πολιτισμό της και να τονώσει τους δεσμούς με την ιδιαίτερη πατρίδα.

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης παρουσίασε η φιλόλογος Ελένη Χρυσουλάκη.

Κεντρικός ομιλητής ήταν ο Θράκας δημοσιογράφος, εκ Διδυμοτείχου καταγόμενος, Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης, ο οποίος παρουσιάζοντας διαφάνειες ανέπτυξε το θέμα “Ο αγώνας  των  Θρακών βουλευτών για  να  σωθεί  η  Ανατολική  Θράκη  το  1922”. 

Μεταξύ άλλων ο ομιλητής υπογράμμισε:

“Συμπατριώτες και συμπατριώτισσες, φίλες και φίλοι της Θράκης, αρχικά επιθυμώ να ευχαριστήσω θερμά τον πρόεδρο κ. Πέτρο Νταλιάνη και σύσσωμο το Διοικητικό  Συμβούλιο για την ευγενική τους πρόσκληση να μιλήσω σήμερα σ’ αυτήν τη συγκέντρωση ευλαβικής μνήμης για την κοινή πατρίδα μας τη Θράκη που γιορτάζει τα 97α «Ελευθέριά» της. Ευχαριστώ και όλους εσάς που παρευρίσκεστε εδώ. Ο σύλλογος Θρακών Αργολίδας είναι ζωντανό κύτταρο καλλιέργειας του Θρακικού πολιτισμού, κιβωτός μνήμης και συνέχισης της μεγάλης Θρακικής παράδοσης.

Πριν αναπτύξω το θέμα της σημερινής εκδήλωσης, θέλω να θυμίσω, αφού βρισκόμαστε στον νομό Αργολίδας, ότι το 1829 συνήλθε στο διπλανό  Άργος η Δ΄ Εθνική Συνέλευση. Σ’ αυτή τη συνέλευση απευθύνθηκαν με υπόμνημά τους οι Θράκες, οι οποίοι συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821 και δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους γιατί κινδύνευε η ζωή τους. Ζητούσαν γη για να στήσουν καινούργια πατρίδα. Να χτίσουν σπίτια και να καλλιεργήσουν χωράφια. Ο Ιωάννης Καποδίστριας στήριζε το αίτημα τους. Τελικά δεν έγινε τίποτα. Ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε και οι Θράκες σκόρπισαν στις πόλεις και στα χωριά της αναγεννημένης Ελλάδας. Για όσους ψάχνουν λεπτομέρειες, τα σχετικά έγγραφα υπάρχουν στη Βιβλιοθήκη της Βουλής.

Ας έρθω όμως στο θέμα της σημερινής ομιλίας μου.

Η Θράκη σύσσωμη γιορτάζει στις 14 Μαΐου τα «Ελευθέριά» της. Τιμά με ποικίλες εκδηλώσεις την ημέρα που μετά από περίπου εξακόσια χρόνια σκλαβιάς στα εδάφη της, είδε ξανά τη λευτεριά στα μέρη της. Είναι η ημέρα κατά την οποία ελπίδες και πόθοι ετών έγιναν πραγματικότητα και κυμάτισε στην πατρίδα μας η γαλανόλευκη.

Οι επέτειοι όμως έχουν διπλή ανάγνωση. Είναι στη μία σελίδα τους οι πανηγυρισμοί και οι δοξαστικοί  λόγοι, οι έπαινοι και οι τιμές. Η άλλη όμως σελίδα περιέχει σκέψεις και προβληματισμούς, καθώς και τη μελέτη και ανάλυση των ιστορικών γεγονότων, κυρίως για την αποφυγή λαθών. Η σημερινή ημέρα ειδικά, εμπεριέχει και το σπέρμα του βαθύτατου πόνου, αφού το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών της Θράκης δεν ελευθερώθηκε τελικά, ενώ οι αυτόχθονες ελληνικοί πληθυσμοί πήραν τον αναγκαστικό δρόμο της προσφυγιάς χάνοντας τα πάντα. Οι μέρες του 1920, όταν ελευθερώθηκε η πολύπαθη Θράκη, ήταν όντως ημέρες χαράς, εθνικής ανάτασης και υπερηφάνειας. Ημέρες ελευθερίας! Το Έθνος, μέσα από την υποδούλωση αιώνων, έβρισκε την ανάσα και τη δύναμη να αλλάξει σελίδα και να βαδίσει προς την ελευθερία και την πρόοδο. Αυτήν την επέτειο γιορτάζουμε σήμερα.

Πρόθεσή μου είναι να αφηγηθώ όσο γίνεται πιο απλά ορισμένα περιστατικά της ηρωικής αλλά και δραματικής εκείνης εποχής. Περιστατικά που μπορεί να μας γεμίσουν περηφάνια, αλλά και περιστατικά που μπορεί να μας φέρουν δάκρυα στα μάτια.

Η απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης και ο χαμός της

Ας κάνουμε μια αναδρομή. Μαζί με τη Δυτική Θράκη, από τον Μάιο έως και τον Ιούλιο του 1920, απελευθερώθηκε σταδιακά και η Ανατολική Θράκη, στην οποία οι Τούρκοι, με εμφανείς αδυναμίες, δεν προέβαλαν σοβαρή αντίσταση, και ο στρατιωτικός ηγέτης τους, ο Κεμαλικός συνταγματάρχης Τζαφέρ Ταγιάρ συνελήφθη άδοξα αιχμάλωτος από έναν Έλληνα ποιμένα και παραδόθηκε στον Ελληνικό Στρατό.

Δυστυχώς όμως η Ανατολική Θράκη τελικά χάθηκε οριστικά για την Ελλάδα το 1922, αφού προηγουμένως απελευθερώθηκε πλήρως. Η Θράκη το 1922 κυριολεκτικά σφαγιάστηκε. Οι εφημερίδες μίλησαν απερίφραστα ότι η Ανατολική Θράκη κηδεύτηκε! Το μαρτυρούσαν τα αμέτρητα καραβάνια των δυστυχισμένων προσφύγων. Όπως είχε χαθεί πολλά χρόνια πριν και η Βόρεια Θράκη, δηλαδή η Ανατολική Ρωμυλία. Χάθηκαν με άλλα λόγια, εκείνα τα τμήματα της  Θράκης που οι αυτόχθονες κάτοικοί τους ζούσαν πάντα με την ελπίδα της απελευθέρωσης και πήραν μέρος σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες του Έθνους. Γιατί πάντα είχαν μέσα τους άσβεστο το όραμα της Ελευθερίας. Γιατί το καντήλι της ελπίδας τους για λευτεριά, δεν έσβησε ποτέ. Η απώλεια της Ανατολικής Θράκης το 1922 είναι ένα δραματικό γεγονός που θα παραμείνει ανεξίτηλο στη μνήμη των Ελλήνων, αφού στην ουσία πρόκειται για την ευτελή στάση των … συμμάχων μας προς την Τουρκία, και εκδικητική πράξη προς το ελληνικό εκλογικό σώμα για το αποτέλεσμα των μοιραίων εκλογών της 1ης Νοεμβρίου 1920. Μαζί μ’ αυτά θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και τα γεωπολιτικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων που αναδιατάσσονται ερήμην των λαών. Η περίοδος για την οποία θα σας μιλήσω, ήταν δραματική. Η Ελλάδα, υπό το κράτος της κατάρρευσης του Μικρασιατικού Μετώπου, αντιμετώπιζε τεράστια προβλήματα, ενώ τα συμμαχικά κράτη της Αντάντ ενίσχυαν τον Κεμάλ Ατατούρκ και υπέκυπταν στις απαιτήσεις του. Η νικημένη Ελλάδα ήταν ένα καζάνι που έβραζε. Στη Σμύρνη, που έπεσε στα χέρια των Τούρκων, κατακρεουργήθηκε ο μητροπολίτης Χρυσόστομος! Στην λοιπή Μικρά Ασία υπήρχαν ερείπια, αποκαΐδια και σφαγμένοι πολλοί… Στις 28 Αυγούστου 1922 (όλες οι ημερομηνίες είναι με το παλαιό ημερολόγιο), είχε παραιτηθεί η κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη και ορκίστηκε η νέα κυβέρνηση του Νικολάου Τριανταφυλλάκου, έχοντας να αντιμετωπίσει την επιστροφή του στρατού από τη Μικρά Ασία, την περίθαλψη των προσφύγων και τη διατροφή του πληθυσμού. Ήταν πια ολοφάνερο. Ο κίνδυνος για τη Θράκη ήταν θανάσιμος. Ήδη από τις αρχές Σεπτεμβρίου τουρκικές ληστρικές συμμορίες-τσέτες, ενθαρρυμένες από την ελληνική υποχώρηση στη Μικρά Ασία, άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους στην Ανατολική Θράκη. Κλίμα τρόμου απλώνονταν, μετά μάλιστα τις ειδήσεις ότι ο Κεμάλ απαιτούσε την Ανατολική Θράκη από τις Μεγάλες Δυνάμεις, απειλώντας με πόλεμο.

Κινητοποιούνται οι Θράκες βουλευτές

Σε εκείνη τη φάση (αλλά και νωρίτερα), οι Θράκες βουλευτές, όλοι του κόμματος των Φιλελευθέρων, ανέπτυξαν μια αξιοσημείωτη ενεργητικότητα, βλέποντας ότι εκτός από τη Μικρά Ασία κινδύνευε να χαθεί και η Θράκη. Προσπάθησαν να αφυπνίσουν τους υπεύθυνους αλλά και να κινητοποιήσουν τον Θρακικό λαό. Μάταια… Ας αρχίσουμε την εξιστόρηση με ένα άγνωστο περιστατικό.

Στην Κοινοβουλευτική Ιστορία της Θράκης, που δεν γράφηκε ακόμα ολοκληρωμένη, υπάρχει μια ανατριχιαστική καταγγελία σχετική με την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους της. Έγινε στις 13 Φεβρουαρίου του 1924 από τον πληρεξούσιο της Καλλιπόλεως και αργότερα βουλευτή Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνο Φίλανδρο. Η καταγγελία του, που έχει αποτυπωθεί στα Επίσημα Πρακτικά της Βουλής (σελ. 218) και στις σελίδες 226 και 227 της Εφημερίδας των Συζητήσεων του Ελληνικού Κοινοβουλίου, δείχνει ότι οι Θράκες βουλευτές είχαν αναπτύξει μεγάλη δραστηριότητα με στόχο να εξασφαλίσουν την απελευθερωθείσα πατρίδα τους, γιατί έβλεπαν τους επερχόμενους κινδύνους. Ο Κωνσταντίνος Φίλανδρος κατήγγειλε χωρίς να διαψευσθεί, ότι το 1922 οι Θράκες βουλευτές, που είχαν πληροφορίες από πρεσβευτή μεγάλης δυνάμεως και έβλεπαν τη ραγδαία κατάρρευση του μετώπου της Μικράς Ασίας, συνέταξαν ένα υπόμνημα προειδοποιώντας ότι κινδυνεύει η Θράκη. Το παρέδωσαν εμπιστευτικά στον υπουργό Δικαιοσύνης ο οποίος εκπροσωπούσε προσωρινά τον πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη, που απουσίαζε στο εξωτερικό εκείνες τις μέρες. Όμως τι ακριβώς κατήγγειλε ο Κωνσταντίνος Φίλανδρος; Κατήγγειλε ότι οι αντιπρόσωποι των Θρακών στη Γ΄  Εθνική Συνέλευση, άναυδοι πληροφορήθηκαν από πρέσβη Μεγάλης Δυνάμεως, πως μαζί με τη Μικρά Ασία κινδύνευε και η Θράκη. Συντετριμμένοι συνεδρίασαν και συνέταξαν σχετικό υπόμνημα το οποίο παρέδωσαν εμπιστευτικά σε υπουργό, που αντικαθιστούσε τον τότε Πρόεδρο της Κυβερνήσεως, ο οποίος απουσίαζε στην Ευρώπη. Τον παρακάλεσαν να το εισαγάγει τάχιστα στο Υπουργικό Συμβούλιο. Μετά από μία εβδομάδα τον ρώτησαν με αγωνία τι έγινε με το υπόμνημα και αυτός με χαρακτηριστική απάθεια, απάντησε: «Ά! Το ξέχασα στην τσέπη μου!». Η ομιλία του Φίλανδρου κόπηκε στη μέση γιατί πολλοί βουλευτές σηκώθηκαν όρθιοι και φώναζαν: «Ποιός ήταν ο Υπουργός εκείνος;». Και ο Φίλανδρος συνέχισε αποκαλυπτικά: «Ο κ. Βοζίκης, ο Γενικός Διοικητής της απολεσθείσης μετέπειτα Θράκης, ο οποίος αντικαθίστα τον απουσιάζοντα τότε εν Ευρώπη Πρόεδρον της Κυβερνήσεως εν τω υπουργείω της Δικαιοσύνης και τη διευθύνσει του Πολιτικού Γραφείου. Ούτος καθ’ ημάς εκρίθη ως αρμοδιώτερος. Εις ποίον άλλον έπρεπε να αποταθώμεν; «Όποιος πέση εις την θάλασσα, το φίδι αγκαλιάζει» λέγει μια παροιμία. Τους ρώτησε μόνο: «Πού εμάθατε σεις ότι κινδυνεύει η Θράκη;». «Μας το είπε ο δείνα πρεσβευτής» απηντήσαμεν. Τότε έμεινε εμβρόντητος». Η τραγική εκείνη συζήτηση έκλεισε με τις ικεσίες των Θρακών βουλευτών: «Σας ικετεύομεν, κ. Υπουργέ, σώσατε τη δυστυχή Θράκη, σώσατε την Μικράν Ασίαν». «Δεν διατρέχομεν κανένα κίνδυνον» απάντησε εκείνος. Έτσι ξεχάσθηκε η Θράκη, στην … τσέπη του Βοζίκη! O Χαράλαμπος Βοζίκης είχε τοποθετηθεί από τις κυβερνήσεις Γούναρη και Πρωτοπαπαδάκη υπουργός, αναλαμβάνοντας και την πολιτική διοίκηση της νεοσύστατης Διοίκησης Θράκης. Δηλαδή στον μοιραίο αυτόν άνθρωπο είχαν ανατεθεί οι ελπίδες  της Θράκης! Αυτό ήταν ένα περιστατικό, αλλά όχι το μοναδικό. Οι προσπάθειες των Θρακών βουλευτών εκείνες τις δύσκολες ώρες αποτελούν ένα άγνωστο μέρος της κοινοβουλευτικής ιστορίας της Θράκης. Οι Θράκες πληρεξούσιοι που κινήθηκαν τότε δραστήρια στην Αθήνα, ήταν οι ακόλουθοι: Θεολόγος και Γεώργιος Εξηντάρης, Περικλής και Κωνσταντίνος Κουρτίδης, Μπακάλμπασης, Σπυρίδης, Σταμούλης, Μανουηλίδης,  Φλωρίδης, Βεζιρτζής, Αντωνιάδης, Σαραντίδης, Παπαδάτος, Χατζηγιαννάκης, Σδρόλλας, Κώστογλου, Φίλανδρος, Τζανέτος, Χρυσοβέργης, Τσαγρής, Κωνσταντόπουλος, Παπαθανάσης, Βεζιρτζόγλου, Μπρίκας, Παπαζιάν (Αρμένιος). Φυσικά δεν συμμετείχαν  στην κίνηση αυτή οι Οθωμανικής καταγωγής βουλευτές και ο Εβραίος βουλευτής Αδριανούπολης. Επίσης από τον κατάλογο αυτό λείπουν ελάχιστοι βουλευτές ελληνικής καταγωγής, οι οποίοι είναι πιθανόν να μην βρίσκονταν στην Αθήνα τις μέρες εκείνες.

Έκκληση στους ισχυρούς της Γης

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1922, οι βουλευτές της Θράκης άρχισαν να τηλεγραφούν στους ισχυρούς της Γης.

Στο τηλεγράφημα προς τον Γάλλο πρωθυπουργό Ραϊμόν Πουανκαρέ, υπογράμμιζαν μεταξύ άλλων: «Οι πληθυσμοί της Θράκης, απειλούμενοι και ούτοι να εξολοθρευθώσι, ζώσι περιδεείς και διερωτώνται μετ’ αγωνίας αν η Γαλλία η προστάτιδα των χριστιανών της Ανατολής, θα θελήση να ανεχθή όπως η τρομερά λαίλαψ ήτις ερημώνει την Μικράν Ασίαν θα μεταδοθή και εις Θράκην και θα διασπείρει εις αυτήν τον θάνατον και την ερήμωσιν».

Στο τηλεγράφημα προς τον Άγγλο πρωθυπουργό Λόϋδ Τζώρτζ, ικέτευαν «εν ονόματι της δικαιοσύνης και της φιλανθρωπίας την Βρετανικήν κυβέρνησιν να λάβη άπαντα τα αναγκαία μέτρα, όπως σώση εκ του ολέθρου εκατοντάδας χιλιάδων χριστιανών της Θράκης…».

Στο τρίτο τηλεγράφημα προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ Γουώρεν Χάρντινγκ, ζητούσαν: «Εν ονόματι του πολιτισμού, εν ονόματι του Χριστιανισμού, εν ονόματι των ιερών αρχών, ών η Αμερική υπήρξεν ο ευγενής υπέρμαχος, εξορκίζομεν την Υμετέραν Εξοχότητα να επέμβη μετ’ ενεργητικότητος και άνευ αναβολής, όπως αποτραπή ο κίνδυνος του ολέθρου και της εξοντώσεως, υφ΄ ού απειλούνται οι Χριστιανοί της Θράκης».

Τρεις σύμμαχοι υπουργοί αρχίζουν να … «θάβουν» τη Θράκη!

Την τύχη της Θράκης όμως, είχαν στα χέρια τους τρεις υπουργοί Εξωτερικών στο Παρίσι. Η Διάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών της Αγγλίας (λόρδος Κώρζον), της Γαλλίας (Ραϊμόν Πουανκαρέ), και της Ιταλίας (κόμης Κάρλο Σφόρτσα), αποφάσισαν να καλέσουν την Τουρκία να πάρει μέρος στη Διάσκεψη για τη σύναψη συνθήκης ειρήνης μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Η ανακοίνωση των τριών συμμάχων υπουργών, που εκδόθηκε μετά από απίστευτους καυγάδες, στις 10 Σεπτεμβρίου 1922, είχε ανάμεσα στα άλλα και την ακόλουθη εμετική διατύπωση: «Αι τρείς Σύμμαχοι Δυνάμεις παρακαλούσι την Κυβέρνησιν της Μεγάλης  Εθνοσυνελεύσεως της Αγκύρας, όπως ευαρεστουμένη γνωστοποιήση εις αυτάς εάν θα ήτο διατεθειμένη να αποστείλη  άνευ βραδύτητος αντιπρόσωπόν της εις την Διάσκεψιν, η οποία ήθελε συγκροτηθεί εις Βενετίαν ή αλλαχού….». Και παρακάτω έβαζε την προκαταβολική ταφόπλακα στην υπόθεση της Ανατολικής Θράκης, με ανάλογη εμετική διατύπωση: «Αι τρείς Σύμμαχοι Κυβερνήσεις δράττονται της παρούσης ευκαιρίας όπως δηλώσουν, ότι λαμβάνουν υπό ευμενή άποψιν ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑΝ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΝΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΝ ΘΡΑΚΗΝ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ, συμπεριλαμβανομένης της Αδριανουπόλεως». Έτσι άνοιγε ο δρόμος για τη διάσκεψη των Μουδανιών. Με ουσιαστικά απούσα την Ελλάδα… Στο Παρίσι, ο τέως πρεσβευτής μας  Άθως Ρωμάνος (Βενιζελικός), επισκέφθηκε τον Γάλλο πρωθυπουργό και κατά την εφημερίδα «Κήρυξ της Νέας Υόρκης» του ζήτησε «με δάκρυα εις τους οφθαλμούς, όπως οι Σύμμαχοι μη καταστρέψουν την Μεγάλην Ελλάδα δι’ αποδόσεως της Αδριανουπόλεως εις την Τουρκίαν. Ο Γάλλος πρωθυπουργός απήντησεν ότι υπό τας παρούσας περιστάσεις ουδέν ηδύνατο να πράξη υπέρ της Ελλάδος»!!!

Επεισόδιο με τον πρωθυπουργό Τριανταφυλλάκο

Την ίδια μέρα στις εφημερίδες δημοσιεύθηκε αγωνιώδης έκκληση των πληρεξουσίων της Θράκης με την οποία ζητούσαν από το λαό της πατρίδας τους να διατηρήσει την ψυχραιμία του και να παραμείνει εν επιστρατεύσει. Επιπλέον τόνιζαν μεταξύ άλλων: «Αν θέλη ο λαός της Θράκης ν’ αποφύγη την καταστροφήν, εάν δεν θέλη να ίδη τας πόλεις του, τα χωρία του καιόμενα, εάν δεν θέλη να ίδη τας οικογενείας του σφαζομένας και ατιμαζομένας, οφείλει να προσέλθη αυθορμήτως υπό τας σημαίας ίνα αμυνθή υπέρ βωμών και εστιών». Εκείνη την μαύρη μέρα του Σεπτεμβρίου 1922, είχε σημειωθεί και ένα σοβαρό επεισόδιο μεταξύ του πρωθυπουργού Νικολάου Τριανταφυλλάκου και δύο Θρακών βουλευτών, που αντιπροσώπευαν και τους άλλους  συναδέλφους τους. Ο Τριανταφυλλάκος προήδρευε στο υπουργικό συμβούλιο. Οι δύο Θράκες ο Γεώργιος Εξηντάρης και ο Φίλιππος Μανουηλίδης, τον ζήτησαν επειγόντως θέλοντας να μάθουν τι συνέβαινε με τις Δυνάμεις της Αντάντ που είχαν κάνει σχετικό δυσμενές διάβημα προς την Ελλάδα. Ο πρωθυπουργός διέκοψε τη συνεδρίαση και όταν οι πληρεξούσιοι ζήτησαν εξηγήσεις για όσα συνέβαιναν εις βάρος της Θράκης, εκνευρίσθηκε και φέρθηκε με σκαιότητα!!! Με τρόπο ιταμό… Οι Θράκες βουλευτές, μεταξύ άλλων, διερμηνεύοντας την αγωνία των συμπατριωτών τους συνολικά, βλέποντας ακόμα και βουλγαρικό κίνδυνο, ζήτησαν από την κυβέρνηση να πάρει άμεσα στρατιωτικά μέτρα. Επίσης επέστησαν την προσοχή του Τριανταφυλλάκου στην ανάγκη επανάκτησης των σχέσεων φιλίας της Ελλάδας με τις Συμμαχικές Δυνάμεις και ιδίως της Γαλλίας, η συστηματική αντίδραση της οποίας στα ελληνικά συμφέροντα, είχε σαν αποτέλεσμα τη συμφορά εκείνων των ημερών. Οι βουλευτές έδωσαν τόπο στην οργή και εξέδωσαν σεμνή ανακοίνωση για το επεισόδιο, υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων: «Παρ όλα ταύτα οι αποτελούντες την θρακικήν ομάδα πληρεξούσιοι, λαμβάνοντες υπ‘ όψιν τας τραγικάς στιγμάς, τας οποίας διέρχεται η πατρίς των, συνηθισμένοι άλλως τε εκ της πείρας εις τοιαύτης φύσεως πικρίας με τας οποίας αφειδώς εποτίσθησαν, παρέχοντες τας ως άνω πληροφορίας επιθυμούσι να τεθή τέρμα εις το δημιουργηθέν επεισόδιον, εις το οποίον υπό άλλας συνθήκας και περιστάσεις θα έδιδον άλλην συνέχειαν». Αξιοπρεπής κατάληξη ενός επεισοδίου, εξ αιτίας της αναξιοπρεπούς και ιταμής στάσης του Τριανταφυλλάκου. Την επομένη, μια επιτροπή Θρακών βουλευτών πήγε στο υπουργείο Εσωτερικών, συνάντησε τον υπουργό Γεώργιο Μπούσιο, και είχε δίωρη συνεργασία για τα φλέγοντα ζητήματα της Θράκης και κυρίως για την ασφάλεια της περιοχής. Έφτασαν μάλιστα να δηλώσουν ότι αν και Βενιζελικοί Φιλελεύθεροι, θα παρείχαν ακόμα και κοινοβουλευτική υποστήριξη στην κυβέρνηση των Λαϊκών αν αυτή διαχειρισθεί σωστά τα προκύπτοντα προβλήματα. Ενώ οι μέρες περνούσαν και η αγωνία ανέβαινε κατακόρυφα, οι Θράκες πληρεξούσιοι δεν σταμάτησαν να εργάζονται για να διασώσουν τη Θράκη.

Θράκες! Όλοι εις τα όπλα!

Νωρίτερα, στις 9 Σεπτεμβρίου, στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας «Εμπρός», είχε δημοσιευθεί έκκληση του Κωνσταντίνου Σπυρίδη, πληρεξουσίου Καλλιπόλεως, υπό τον τίτλο «Θράκες! Όλοι εις τα όπλα», προσπαθώντας να συνεγείρει συνειδήσεις. «Όλοι εις τα όπλα!», γράφει ο Σπυρίδης. «Γενικός συναγερμός των Θρακών των δυναμένων να φέρωσιν όπλα. Προσέλθωμεν άπαντες εις τα εθελοντικά σώματα. Πρώτος εγώ, καίτοι προβεβηκώς, εις ηλικίαν, τίθεμαι, ως ιατρός, εις την υπηρεσίαν της Πατρίδος. Διότι εκ των δύο υιών μου ο είς εφονεύθη εις το Κιλκίς, ο έτερος υπηρετεί εν τω στρατώ από το 1911. Εκ των ανεψιών μου ο είς ελογχίσθη εις την Περίστασιν κατά την αποβίβασιν του Εμβέρ, του δε ετέρου όντος εις τας προφυλακάς τουΕσκή Σεχήρ αγνοείται μέχρι στιγμής η τύχη». Στις 10 Σεπτεμβρίου, με κοινή έκκληση, ζήτησαν από τους συμπολίτες τους να παραμείνουν εν επιστρατεύσει και να είναι έτοιμοι να υποστούν αγόγγυστα κάθε θυσία. Άσκοπη έκκληση… Η πατρίδα κατέρρεε… Στις 12 Σεπτεμβρίου ο Κωνσταντίνος  Σπυρίδης επανέρχεται με νέα έκκλησή του δημοσιευμένη στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας «Εμπρός» υπό τον τίτλο «Η Θράκη όχι! Δεν θα χαθή». Στην έκκλησή του καταλήγει: «Έλληνες! Εξυπνήσατε, θαρρείτε και φανατισθήτε. Η Θράκη και συν αυτή η Ελλάς, χάνεται!». Ήταν πλέον φανερό πως οι μεγάλοι της Γης είχαν αποφασίσει να παραχωρήσουν την Ανατολική Θράκη στην Τουρκία, παρά τις αντιρρήσεις ορισμένων ευρωπαϊκών κρατών που δεν ήθελαν να εισέλθει στην Ευρώπη η Τουρκία, όπως η Σερβία, η Ρουμανία, κ.ά. Εν τω μεταξύ η κατάρρευση του μετώπου στη Μικρά Ασία είχε δημιουργήσει έκρυθμη κατάσταση. Αξιωματικοί υπό τους Γονατά και Πλαστήρα που είχαν φτάσει στη Χίο και τη Μυτιλήνη, άρχισαν να συζητούν την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη διάσωση της Ελλάδας. Έτσι οργανώθηκε, εξερράγη και επικράτησε, η επανάσταση του 1922. Κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος και η Γ΄ Εθνοσυνέλευση καταργήθηκε… Οι επαναστατημένοι αξιωματικοί σε προκηρύξεις που έριξαν στην Αθήνα με αεροπλάνο, πριν εισέλθουν στην πρωτεύουσα, όριζαν μεταξύ άλλων ότι στόχος τους ήταν η διάσωση της Θράκης.

Και ο Βενιζέλος…

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1922 άρχισε στα Μουδανιά η Διάσκεψη για την ανακωχή. Στο Λονδίνο ο ιδιωτεύων Ελευθέριος Βενιζέλος, συνάντησε τον Άγγλο υπουργό Εξωτερικών και ενημερώθηκε επίσημα για τις αποφάσεις των συμμάχων της Αντάντ. Αμέσως έστειλε τηλεγραφική έκθεση στην Αθήνα τονίζοντας ότι η απώλεια της Ανατολικής Θράκης ήταν «καταστροφή ανεπανόρθωτος» και προειδοποιούσε ότι αν η κυβέρνηση επιμείνει να κρατήσει την Ανατολική Θράκη, αντιτιθέμενη στη γνώμη των Συμμάχων «αι θερμαί μου ευχαί θα συνοδεύουν τον αγώνα τούτον του Έθνους, αλλά ευρίσκομαι εν τοιαύτη περιπτώσει εις την θλιβεράν ανάγκην να αρνηθώ την αποδοχήν της τιμητικής εντολής όπως αντιπροσωπεύσω την χώραν εις το εξωτερικόν». Μας εγκατέλειπε και ο Βενιζέλος… Μια ύστατη έκκληση των Θρακών βουλευτών δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες στις 26 Σεπτεμβρίου 1922. Ήταν ένα τηλεγράφημα προς το πρακτορείο Ρώυτερ, για να διανεμηθεί στις εφημερίδες του Λονδίνου και στις άλλες μεγάλες βρετανικές επαρχιακές εφημερίδες. «Της Θράκης διδομένης εις τους Τούρκους και της εδαφικής αυτών συναφείας μετά της Βουλγαρίας αποκαθισταμένης, οι Τούρκοι θέλουν προχωρήσει πολύ προς την αποκατάστασιν του γερμανικού διαδρόμου Βερολίνου- Βαγδάτης». Ειδοποίηση προς τους Άγγλους για τα πετρέλαια της Μοσούλης. Οι Θράκες πληρεξούσιοι έβλεπαν ανήμποροι πλέον να διατάσσεται η εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις από την 1η έως την 14η Οκτωβρίου 1922 και από τον αυτόχθονα χριστιανικό πληθυσμό… Το όνειρο έγινε εφιάλτης… Το πιστοποιούσαν τα ατελείωτα καραβάνια των προσφύγων, που με τα πόδια ή με βοϊδάμαξες κάτω από σχεδόν συνεχή βροχή περνούσαν τον ποταμό Έβρο, αναζητώντας μια νέα πατρίδα… Το όνειρο της απελευθέρωσης, είχε καταντήσει συντρίμμια…

Τι γίνεται σήμερα;

Σήμερα η Θράκη υπονομεύεται ποικιλοτρόπως και πλήττεται από πολλές συμφορές. Συμφορές που προκαλεί η φύση. Ας θυμηθούμε τις πάμπολλες καταστρεπτικές πλημμύρες σχεδόν κάθε χρόνο. Και τις συμφορές που προκαλεί η οικονομική κρίση με τεράστια ανεργία και μεγάλη μετανάστευση πάλι. Η Θράκη απαιτεί τη στοργική συμπαράσταση του Κράτους για να αντέξει, να μπορέσει να ορθοποδήσει και να ανοιχτεί με επιτυχία, όπως και στο απώτατο παρελθόν, στην Βαλκανική ενδοχώρα, δημιουργώντας ανάπτυξη, ευημερία και πολιτισμό. Οι Θράκες, άνθρωποι υπομονετικοί και λιτοί, με δόγμα ζωής τους την φιλοπατρία, είναι βέβαιο πως θα αντέξουν τα δεινά οποιασδήποτε κρίσης, προσδοκώντας πάντα να έρθουν καλύτερες ημέρες για την Ελλάδα.

Τιμώντας τη μεγάλη αυτή επέτειο, ας αφήσουμε τη σκέψη και τις μνήμες μας να πετάξουν ψηλά στον καταγάλανο ουρανό και να φτερουγίσουν πάνω από τα άγια χώματα της Θράκης. Ας αναλογισθούμε τις θυσίες επώνυμων και ανώνυμων Θρακών, χάρη στις οποίες απολαμβάνουμε εμείς σήμερα τα αγαθά της ελευθερίας, παρ’ όλες τις οικονομικές δυσχέρειες. Ας χαλυβδώσουμε τις ελπίδες μας ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες. Τότε που θα μπορούν οι Θράκες,να πουν στη δικιά τους ντοπιολαλιά «Σπολλάτη»!

Χρόνια Πολλά σε όλους!”.

Η ομιλία ολοκληρώθηκε εν μέσω χειροκροτημάτων και ο κ. Νταλιάνης ευχαρίστησε τον ομιλητή για το θέμα που επέλεξε και παρουσίασε, και του προσέφερε ως δώρο εκ μέρους του συλλόγου τη μνημειώδη έκδοση της Σέμνης Καρούζου «Το Ναύπλιο», με περιγραφή των μνημείων και ιστορικών κτιρίων της πόλης.

Η εκδήλωση έκλεισε με χορούς της Θράκης από το χορευτικό τμήμα Ασίνης-Αγίας Παρασκευής, υπό τον Θράκα χοροδιδάσκαλο του συλλόγου κ. Λάμπρο Σκουφούλα, και ακολούθησε δεξίωση στον χώρο του κινηματογράφου.