Ειδικά στις μέρες μας, δεδομένων των οικονομικών συνθηκών, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για τον καθένα να αποδειχθεί «έξυπνος» ως καταναλωτής και ικανός να ελέγχει τις αγορές του.
Λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μερίδιο του οικογενειακού προϋπολογισμού (σύμφωνα με τελευταίες έρευνες, περισσότερο από 25% το μήνα), δαπανάται για την αγορά ειδών διατροφής από τα σούπερ μάρκετ, είναι πολύ σημαντικό ο καθένας να γνωρίζει τι χρειάζεται να αγοράσει και να μην υποκύπτει στην πληθώρα των «πειρασμών».
Τα καταστήματα και οι βιομηχανίες έχουν πολλούς τρόπους μέσω των οποίων προωθούν την αγορά των προϊόντων τους. Ποικίλες τεχνικές μάρκετινγκ, διαφοροποίησή τους ανάλογα με το καταναλωτικό κοινό-στόχο (π.χ. παιδιά, ενήλικες), χρήση δώρων, προσφορές, είδη συσκευασίας, τρόποι τοποθέτησης προϊόντων στα ράφια, ακόμα και το είδος μουσικής που μπορεί να ακούει κανείς στο σούπερ μάρκετ, όλα συνδράμουν με τον τρόπο τους στην προώθηση της πώλησης. Συνεπώς, ο καταναλωτής χρειάζεται να μπορεί να ελέγξει και τέτοιες παραμέτρους, ασυνείδητες πολλές φορές, προκειμένου να παραμείνει κατά το δυνατό προσηλωμένος στις πραγματικές του ανάγκες.
Η πρώτη και η πιο σημαντική συμβουλή που δίνουν οι ειδικοί προς όλους τους δυνητικούς αγοραστές, είναι να μην πηγαίνει κάποιος για ψώνια με…άδειο το στομάχι! Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες μάλιστα, αποδεικνύουν ότι όταν ψωνίζει κανείς ενώ νιώθει πείνα, τότε εμφανίζει την τάση να αγοράζει περισσότερα πράγματα – και αυτό δεν αφορά μόνο τρόφιμα. Μέσα από μία σειρά πειραμάτων, βρέθηκε ότι όταν κάποιος πηγαίνει για ψώνια ενόσω αισθάνεται πεινασμένος, δαπανά έως και 64% περισσότερα χρήματα απ’ ότι όταν έχει καταναλώσει κάποια τροφή. Το κύριο αίτιο για αυτή τη συμπεριφορά, εντοπίζεται στην έκκριση της γρελίνης. Η συγκεκριμένη ορμόνη συναντάται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στον οργανισμό όταν κάποιος αισθάνεται πεινασμένος, και η δράση της επεκτείνεται μεταξύ άλλων και σε συγκεκριμένα κέντρα του εγκεφάλου, όπου εντοπίζονται τα αισθήματα της ανταμοιβής και της παρακίνησης. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η αναζήτηση περισσότερων επιλογών (όχι απαραίτητα μόνο τροφίμων), και κατ’ επέκταση η παράλληλη αύξηση τόσο των καταναλισκόμενων θερμίδων όσο και των οικονομικών δαπανών.
Παρ’ όλ’ αυτά, η επιστημονική ομάδα του προγράμματος ΕΥΖΗΝ*, προτείνει αρκετούς τρόπους που μπορούν να βοηθήσουν τον καταναλωτή να προβεί σε έξυπνες και οικονομικές αγορές (http://goo.gl/pCaJmy).
Η δημιουργία μιας λίστας για τα ψώνια ίσως να είναι η σημαντικότερη. Με τη βοήθειά της, δεδομένου ότι υπάρχει πληθώρα διαθέσιμων αγαθών, μπορεί κάποιος να μείνει προσηλωμένος σε ό,τι χρειάζεται και να μην ξεφύγει, κάνοντας αυθόρμητες αγορές και μαζί επιπρόσθετα έξοδα.
Βοηθητικό είναι επίσης να αναζητούνται οι οικονομικότερες εναλλακτικές που διαθέτουν τακτικά τα καταστήματα (π.χ. προσφορές). Όμως, σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η ποιότητα των προϊόντων, ειδικά όταν πρόκειται για τρόφιμα. Δηλαδή, το «κέρδος σε ποσότητα» για τον καταναλωτή να μη γίνεται εις βάρος της ποιότητας του τροφίμου. Ένας τρόπος να ελέγχεται η ποιότητα του προϊόντος, είναι μέσω της ετικέτας του τροφίμου. Η εκπαίδευση των καταναλωτών σε σχέση με τις ετικέτες των τροφίμων μπορεί να τους βοηθήσει να κάνουν πιο ενημερωμένες επιλογές με βάση τη διατροφική αξία των προϊόντων.
Η αφθονία αγαθών στις μέρες μας είναι μεγάλη. Για να καταφέρει ο καταναλωτής να κάνει πιο υγιεινές και οικονομικές επιλογές, χρειάζεται ενημέρωση και εκπαίδευση προκειμένου να εφαρμόζει στρατηγικές για τον καλύτερο έλεγχο της ποσότητας αλλά και της ποιότητας αυτών που αγοράζει. Ο καταναλωτής σήμερα, περισσότερο ίσως απ’ ότι παλαιότερα, πρέπει να μάθει να ισορροπεί μεταξύ ποσότητας και ποιότητας, επιλέγοντας ένα μέτρο στην ποσότητα των αγορών και διατηρώντας όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα για αυτές.
* Το EYZHN (http://eyzin.minedu.gov.gr/) είναι ένα πρόγραμμα του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου σε συνεργασία με τo Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας & Θρησκευμάτων. Κύριος στόχος του είναι η διασφάλιση της υγιούς ανάπτυξης των παιδιών, μέσα από την υιοθέτηση ισορροπημένων συνηθειών διατροφής και σωματικής δραστηριότητας. Το πρόγραμμα αξιολόγησης, που αποτελεί μια από τις σημαντικότερες δράσεις του, διενεργείται στα σχολεία με την ευγενική χορηγία της ΟΠΑΠ Α.Ε. Οι υπόλοιπες δράσεις του προγράμματος χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, και τη Nestlé Ελλάς.
